14 mld zł czy mniej? Ministerstwo Zdrowia komunikuje, że luka w budżecie NFZ jest weryfikowana i może różnić się od wcześniejszych szacunków. Na dziś brakuje pełnych danych – to czas na chłodną analizę ryzyka po stronie świadczeniodawców.
#### Braki w budżecie NFZ: co ogłosiło Ministerstwo Zdrowia i czego wciąż nie wiemy
W najnowszym, niespodziewanym komunikacie resort zdrowia odniósł się do informacji o braku środków w budżecie Narodowego Funduszu Zdrowia. W przestrzeni publicznej padała kwota rzędu 14 mld zł, jednak Ministerstwo zastrzegło, że wielkość luki jest w trakcie przeglądu i może okazać się niższa. Na moment przygotowania niniejszego materiału nie opublikowano pełnych, wiążących wyliczeń ani finalnego scenariusza domknięcia planu finansowego NFZ.
Brak jednoznacznych danych oznacza dla managerów placówek konieczność działania w warunkach niepewności. Z praktycznego punktu widzenia to czas na symulacje płynności, przegląd portfela świadczeń i przygotowanie się do różnych wariantów rozliczeń z płatnikiem.
Źródło: Rynek Zdrowia – komunikat z odniesieniem MZ do braków finansowych w NFZ (https://www.rynekzdrowia.pl/Finanse-i-zarzadzanie/Ministerstwo-Zdrowia-wydalo-niespodziewany-komunikat-ws-braku-pieniedzy-w-NFZ,277851,1.html). Publikacja nie zawiera pełnych tabel ani ostatecznych decyzji, dlatego poniższa analiza ma charakter ostrożny i scenariuszowy.
#### Deficyt NFZ: skąd biorą się rozbieżności w szacunkach i dlaczego są ruchome
Skala braków w budżecie NFZ jest zwykle wypadkową kilku czynników, które zmieniają się w czasie:
– Strona przychodowa: wpływy ze składki zdrowotnej zależą od koniunktury, dynamiki wynagrodzeń, zatrudnienia oraz zasad naliczania składki dla przedsiębiorców. Każda korekta prognoz gospodarczych może istotnie zmienić przychody Funduszu.
– Strona kosztowa: rosnące koszty świadczeń (energia, leki, wyroby medyczne, serwis aparatury), skutki regulacji płacowych w ochronie zdrowia, zwiększona aktywność świadczeniodawców po wzrostach wycen, a także presja na finansowanie priorytetów zdrowotnych (m.in. onkologia, kardiologia, psychiatria) podnoszą łączne wydatki.
– Aktualizacje wycen i koszyków: korekty taryf i programów lekowych przekładają się na wyższe koszty jednostkowe. Samo przesunięcie akcentów między produktami rozliczeniowymi może zmienić strukturę i poziom wydatków.
– Rezerwy i źródła uzupełniające: możliwość wykorzystania rezerw NFZ, przesunięć w planie finansowym, dotacji budżetowych czy wsparcia z funduszy celowych bywa ograniczona przepisami i harmonogramem decyzji rządu.
W rezultacie kwota „luki” bywa najpierw szacowana zgrubnie, a następnie korygowana w miarę napływu danych o realnych wpływach i wydatkach oraz po decyzjach budżetowych.
#### Plan finansowy NFZ w 2025: potencjalne konsekwencje dla płatności i rozliczeń ze świadczeniodawcami
Bez oficjalnych liczb nie można przesądzać o kierunku zmian. W praktyce placówki powinny przygotować się na trzy podstawowe scenariusze:
– Scenariusz ostrożnościowy: brak pełnego uzupełnienia luki i twardsza dyscyplina po stronie płatnika. Możliwe ryzyka obejmują ograniczanie nadwykonań, bardziej rygorystyczne podejście do aneksów i realokacji, wzmocnioną kontrolę sprawozdawczości oraz ostrożne podejście do finansowania dodatkowej „produkcji” ponad uzgodnione wolumeny.
– Scenariusz pośredni: częściowe dosypanie środków i kontynuacja finansowania z korektami – dopuszcza utrzymanie płynności rozliczeń, przy równoczesnym preferowaniu obszarów priorytetowych i lepszej efektywności po stronie świadczeniodawców.
– Scenariusz optymistyczny: pełne domknięcie planu finansowego – minimalizuje napięcia, ale nie eliminuje presji na lepsze wykorzystanie środków, jakościowe wyniki i terminowe sprawozdawanie.
W każdym z wariantów rośnie znaczenie jakości sprawozdawczości (weryfikowalność, kompletność, brak błędów), bo to na jej podstawie realizowane są płatności, kontrola zasadności świadczeń i rozliczanie ryczałtów.
#### Kontraktowanie NFZ i wyceny świadczeń: na co zwrócić uwagę w negocjacjach
W okresach napięć finansowych płatnik zwykle:
– Pilniej zarządza wolumenami i strukturą świadczeń, szczególnie w zakresach wysokokosztowych.
– Preferuje realokacje w kierunku priorytetów zdrowotnych i map potrzeb, a ostrożniej podchodzi do rozszerzania zakresów mniej priorytetowych.
– Zacieśnia monitoring nadwykonań i weryfikację zasadności hospitalizacji oraz świadczeń planowych.
– Zwraca większą uwagę na jakość danych i kompletność dokumentacji medycznej.
Dla dyrektorów oznacza to, że negocjacje planów rzeczowo-finansowych powinny być poprzedzone twardymi danymi: kosztami jednostkowymi, obłożeniem, wskaźnikami jakości, terminowością i case-mixem. Warto też zawczasu przygotować scenariusze realokacji produkcji między zakresami, tak aby utrzymać dodatnią marżę na portfelu kontraktowym i minimalizować ryzyko nieopłacalnych nadwykonań.
#### Nadwykonania NFZ i dyscyplina rozliczeniowa: praktyczne ryzyka
Nadwykonania pozostają jednym z głównych źródeł napięć płatniczych. W warunkach niepewności budżetowej:
– Może wzrosnąć selektywność finansowania nadwykonań – w pierwszej kolejności obszary ratujące życie i priorytetowe ścieżki kliniczne.
– Warto precyzyjnie rozróżniać świadczenia bezlimitowe i limitowane oraz śledzić progi w poszczególnych zakresach.
– Krytyczne jest bieżące uzgadnianie „produkcji” z OW NFZ oraz dokumentowanie przesłanek medycznych i organizacyjnych dla zwiększonego wolumenu.
Dyscyplina w kodowaniu, kompletności dokumentacji i korekt sprawozdań minimalizuje ryzyko wstrzymań płatności i zastrzeżeń pokontrolnych.
#### Koszty, kadry i inwestycje: jak bilansować krótkoterminową płynność z długim horyzontem
– Koszty operacyjne: energia, media, serwis i farmakoterapia pozostają pod presją cenową. Z perspektywy CFO warto priorytetyzować przetargi i renegocjacje umów w kategoriach o największym wpływie na wynik.
– Kadry: presja płacowa i braki personelu nie znikają wraz z niepewnością po stronie płatnika. Lepsze planowanie grafików, elastyczne formy zatrudnienia i rozwój kompetencji mogą ograniczyć zapotrzebowanie na najdroższe nadgodziny i kontrakty interwencyjne.
– Inwestycje i sprzęt: projekty dotacyjne są mniej zależne od bieżącej płynności NFZ, ale wymagają wkładu własnego i generują koszty utrzymania. Warto weryfikować, czy planowane zakupy poprawią wynik kontraktowy (czas zabiegowy, przepustowość, jakość i wskaźniki kliniczne), a nie tylko zwiększą amortyzację.
#### Dlaczego to ważne dla placówek
– Płynność: nawet krótkotrwałe zaburzenia w rozliczeniach NFZ przekładają się na zdolność regulowania wynagrodzeń i zobowiązań wobec dostawców.
– Portfel świadczeń: zmiany w priorytetach finansowania mogą przestawić opłacalność poszczególnych zakresów i produktów rozliczeniowych.
– Negocjacje z NFZ: przygotowanie danych i wariantów realokacji decyduje o sile negocjacyjnej placówki.
– Ryzyko regulacyjne: w warunkach niepewności częściej materializują się ryzyka kontroli i korekt finansowych przy niekompletnej dokumentacji.
– Strategia: decyzje inwestycyjne i kadrowe wymagają teraz dodatkowych buforów bezpieczeństwa i jasnych kryteriów zwrotu.
#### Co zrobić teraz (checklista)
– Monitoruj komunikaty MZ i NFZ
– Ustaw alerty na komunikaty resortu, centrali i OW NFZ.
– Weryfikuj aneksy i interpretacje dotyczące planu finansowego oraz zasad rozliczeń.
– Zrób szybki audyt płynności
– Prognoza cash flow 13-tygodniowa w trzech wariantach: ostrożnym, pośrednim i bazowym.
– Identyfikacja największych pozycji wydatkowych do szybkiej optymalizacji.
– Przejrzyj portfel świadczeń
– Zidentyfikuj zakresy o ujemnej marży i odłóż ekspansję tam, gdzie brak finansowania nadwykonań.
– Priorytetyzuj ścieżki priorytetowe i świadczenia o stabilnym rozliczeniu.
– Zarządzaj nadwykonaniami
– Uzgadniaj na bieżąco wolumeny z OW NFZ i dokumentuj przesłanki kliniczne.
– Stosuj limity operacyjne i checklisty kwalifikacji do hospitalizacji planowej.
– Wzmocnij sprawozdawczość i kontroling
– Audyt poprawności kodowania i kompletności dokumentacji medycznej.
– Procedura szybkich korekt sprawozdań, aby uniknąć wstrzymań płatności.
– Przygotuj argumenty do negocjacji z NFZ
– Koszty jednostkowe, obłożenie, wskaźniki jakości i bezpieczeństwa, case-mix.
– Propozycje realokacji wolumenów i uzasadnienia medyczne.
– Zoptymalizuj koszty operacyjne
– Renegocjuj umowy w kategoriach o największym wpływie na wynik (energia, serwis, wyroby jednorazowe).
– Konsoliduj zakupy, wykorzystuj grupy zakupowe.
– Zaplanuj elastyczność kadrową
– Przegląd grafików, dyżurów i stawek – ograniczenie najdroższych godzin szczytu.
– Program retencji kluczowych specjalistów, by ograniczyć koszty rotacji.
– Zweryfikuj projekty inwestycyjne
– Test wrażliwości (co się dzieje przy wolniejszym rozliczaniu świadczeń?).
– Priorytet dla inwestycji poprawiających przepustowość i jakość w zakresach finansowanych.
– Zabezpiecz finansowanie krótkoterminowe
– Uzgodnij z bankiem dostępne linie w razie opóźnień płatności.
– Rozważ faktoring medyczny w granicach kosztów akceptowalnych dla marży.
– Wdrażaj drobne usprawnienia procesowe
– Zmniejszaj no-show i odwołania wizyt dzięki przypomnieniom i rejestracji on-line.
– Skracaj ścieżki pacjenta, by szybciej zamykać epizody i raportować świadczenia.
– Zapewnij zgodność i gotowość na kontrole
– Uporządkuj upoważnienia, zgody, RODO, zakresy świadczeń i regulaminy.
– Zrób wewnętrzne przeglądy dokumentacji w losowej próbie hospitalizacji/świadczeń.
#### Co oznacza komunikat Ministerstwa Zdrowia dla strategii na 2025
Nawet jeśli finalnie luka w budżecie NFZ okaże się niższa od wspominanych w mediach 14 mld zł, okres przejściowej niepewności wymaga od placówek zwiększonej dyscypliny i ostrożności w podejmowaniu zobowiązań. W praktyce wygrywa ten, kto szybciej zareaguje danymi: poprawi jakość sprawozdawczości, precyzyjnie zarządzi strukturą świadczeń i wcześniej przygotuje argumenty do rozmów z oddziałami Funduszu.
Kluczowe jest teraz równoczesne pilnowanie płynności i jakości klinicznej – bo to właśnie te dwa wymiary decydują o bezpieczeństwie finansowym i pozycji w negocjacjach z płatnikiem. Dopóki resort nie pokaże finalnych wyliczeń i mechanizmów domknięcia planu finansowego, zarządzanie przez scenariusze pozostaje najlepszą praktyką.
Na koniec warto podkreślić: brak pełnych danych nie zwalnia z działania. Przeciwnie – to moment na przygotowanie instytucji do szybkiego dostosowania się, w oparciu o twarde wskaźniki i gotowe warianty operacyjne.