Opracowano 18 ścieżek pacjenta w onkologii. Kolejny etap reformy to wdrożenie wskaźników jakości i efektywności, które zmienią sposób zarządzania leczeniem raka w Polsce.
#### 18 ścieżek pacjenta w onkologii – standaryzacja i porządkowanie procesu
Wypracowanie zestawu 18 ścieżek pacjenta to istotny krok w porządkowaniu procesu diagnostyczno-terapeutycznego w onkologii. Ścieżki opisują przebieg opieki od podejrzenia nowotworu, przez diagnostykę i kwalifikację terapeutyczną (w tym pracę wielodyscyplinarnych konsyliów), leczenie, rehabilitację, wsparcie psychoonkologiczne, aż po kontrolę po zakończeniu terapii i opiekę paliatywną. Dla kierownictwa placówek oznacza to możliwość zarządzania w oparciu o jasno zdefiniowane etapy, role i punkty kontrolne.
Ścieżki pacjenta są elementem szerszego porządku systemowego: doświadczeń pilotażu Krajowej Sieci Onkologicznej, założeń Narodowej Strategii Onkologicznej oraz trendów europejskich (m.in. Europe’s Beating Cancer Plan). Ich wdrażanie ma ograniczyć nieuzasadnioną zmienność praktyk klinicznych, skrócić czas do rozpoznania i leczenia oraz poprawić koordynację opieki.
Źródło branżowe wskazuje, że po etapie standaryzacji procesu nacisk przesuwa się teraz na pomiar jakości – w tym na wskaźniki, które pozwolą obiektywnie oceniać działanie systemu. Na tym etapie nie opublikowano pełnego, ostatecznego katalogu wskaźników dla wszystkich nowotworów, dlatego placówki powinny przygotować się elastycznie, wzmacniając fundamenty danych, raportowania i nadzoru klinicznego.
Źródło: Rynek Zdrowia – 18 ścieżek pacjenta, teraz czas na wskaźniki. Zmiany w leczeniu raka w Polsce (https://www.rynekzdrowia.pl/Serwis-Onkologia/18-sciezek-pacjenta-teraz-czas-na-wskazniki-Zmiany-w-leczeniu-raka-w-Polsce,276653,1013.html)
#### Wskaźniki jakości w onkologii – jakie kategorie i po co placówkom
Wskaźniki jakości to narzędzia do pomiaru tego, co dotąd często oceniano intuicyjnie. W praktyce można spodziewać się czterech grup miar:
– strukturalne (np. dostęp do MDT, zakres i wolumen świadczeń, ciągłość dyżurów, dostępność kluczowej diagnostyki),
– procesowe (np. czasy: od podejrzenia do rozpoznania, od rozpoznania do rozpoczęcia leczenia; kompletność diagnostyki; udział MDT w kwalifikacji),
– wynikowe/kliniczne (np. powikłania, readmisje, śmiertelność 30-dniowa po zabiegach, odsetek leczenia zgodnego z wytycznymi, przeżycia – gdy dostępne wiarygodnie i z odpowiednim horyzontem),
– pacjentocentryczne (doświadczenia i wyniki raportowane przez pacjentów – PREMs/PROMs).
Po co? Dla NFZ i regulatora to fundament kontraktowania i benchmarkingu. Dla zarządzających placówkami to praktyczny panel sterowania: gdzie mamy wąskie gardła, jak pracują ścieżki dla poszczególnych nowotworów, które zespoły osiągają przewagę, a które potrzebują wsparcia. Odpowiednio dobrane wskaźniki pomagają też racjonalnie planować zasoby (pracownicy, bloki operacyjne, diagnostyka) i komunikować wartość kliniczną na zewnątrz.
Na dziś nie ma publicznie potwierdzonej listy szczegółowych, obligatoryjnych wskaźników dla wszystkich 18 ścieżek. Warto jednak założyć, że rdzeń będzie zbieżny z dotychczasowymi praktykami pilotażu KSO i międzynarodowymi standardami (NCCN/ESMO, ICHOM), z uwzględnieniem polskiej specyfiki sprawozdawczej.
#### Dane i raportowanie w onkologii – fundament dla wskaźników
Wdrożenie wskaźników zawsze zaczyna się od danych. Najważniejsze obszary do uporządkowania:
– słowniki i kodowanie: spójne użycie klasyfikacji rozpoznań (ICD-10), procedur (ICD-9), stopniowania klinicznego (TNM), kodów leków i schematów; minimalizacja pól wolnego tekstu przy kluczowych elementach,
– identyfikowalność etapów ścieżki: wyraźne znaczniki zdarzeń (data podejrzenia, data pierwszej wizyty onkologicznej, zakończenie diagnostyki, decyzja MDT, start leczenia, zakończenie linii terapii itp.),
– interoperacyjność: możliwość ekstrakcji danych z HIS/LIS/RIS/archiwum obrazów do raportów NFZ, KRN i wewnętrznych dashboardów (np. integracja przez standardowe interfejsy; w Polsce w praktyce często są to integracje dedykowane, ale kierunek to standaryzacja),
– kompletność i jakość danych: walidacje na wejściu (reguły biznesowe), audyty cykliczne i rejestr błędów sprawozdawczych,
– powiązanie danych administracyjnych z klinicznymi: aby z miar procesowych przejść do wynikowych, potrzebne jest spięcie informacji o przebiegu leczenia z efektami klinicznymi i ewentualnie danymi pacjentów (PROMs/PREMs).
W praktyce placówka powinna mieć zespół danych/BI odpowiedzialny za „słownik onkologiczny” i pipeline raportowania, tak by na żądanie wykonać ekstrakcje na potrzeby NFZ, KRN czy wewnętrznych analiz jakości.
#### Zmiany w kontraktach NFZ – możliwe powiązanie finansowania z wskaźnikami
Trend w ochronie zdrowia, także w Polsce, zmierza do większego uzależnienia finansowania od jakości. W onkologii może to oznaczać:
– elementy pay-for-quality lub pay-for-reporting (premia za poprawę lub nawet za rzetelne raportowanie),
– warunki brzegowe dostępu do kontraktów (np. obowiązkowe konsylia MDT, minimalne wolumeny i dostęp do diagnostyki),
– mechanizmy benchmarkingu między ośrodkami i preferencje dla ośrodków o potwierdzonej jakości.
W źródle branżowym sygnalizowany jest kierunek zmian, ale bez szczegółowych stawek i terminów – na tym etapie należy zakładać stopniowe wprowadzanie miar i pilotaże. Dla menedżerów to oznacza konieczność wczesnego przygotowania się: kiedy wskaźniki staną się elementem kontraktu, będzie za późno na budowanie procesu od zera.
#### Zespoły wielodyscyplinarne i ścieżka pacjenta end-to-end
Ścieżki pacjenta wzmacniają rolę konsyliów wielodyscyplinarnych (MDT) jako punktu decyzyjnego oraz koordynatora pacjenta, który prowadzi chorego przez proces. Dla placówek to konkretne wymagania organizacyjne:
– harmonogramy MDT z udziałem wymaganych specjalności,
– protokołowanie decyzji MDT w systemie (z kodowaniem wskazań i planu),
– koordynacja terminów diagnostyki i terapii w ramach jednej ścieżki, również między działami i partnerami zewnętrznymi,
– zarządzanie przepływem informacji, w tym z POZ i opieką paliatywną, aby zapewnić ciągłość po zakończeniu leczenia przyczynowego.
#### Zgodność prawna i bezpieczeństwo danych – RODO w praktyce onkologicznej
Wzrost intensywności raportowania wymaga rygorystycznego podejścia do ochrony danych:
– zasada minimalizacji i pseudonimizacji przy analizach jakości,
– kontrola dostępu na poziomie roli, rejestry incydentów, szkolenia personelu,
– podstawy prawne przetwarzania danych medycznych (RODO, ustawa o systemie informacji w ochronie zdrowia),
– bezpieczne łączenie danych klinicznych z administracyjnymi w celu liczenia wskaźników, w tym ocena ryzyka i testy zgodności.
#### Benchmarking i transparentność – jak wskaźniki trafią do interesariuszy
Wskaźniki jakości mają znaczenie nie tylko dla płatnika i regulatora. Coraz częściej stają się narzędziem komunikacji z pacjentami i partnerami:
– porównywalność ośrodków (benchmarking) może być częściowo publikowana,
– współpraca regionalna w ramach sieci onkologicznej ułatwi kierowanie pacjentów do ośrodków o odpowiednich kompetencjach,
– wewnętrzna transparentność (dashboardy oddziałowe, tablice wyników) buduje kulturę jakości i partycypacji klinicystów.
Na dziś brak ogłoszonych, jednolitych zasad publicznej prezentacji wszystkich wskaźników – warto jednak przygotować się do upublicznienia przynajmniej wybranych, zrozumiałych dla pacjentów miar (np. czasy do rozpoczęcia leczenia, odsetek kwalifikacji przez MDT).
#### Dlaczego to ważne dla placówek
– Strategiczne pozycjonowanie: ośrodki, które szybciej i rzetelniej wdrożą wskaźniki, zyskają przewagę w kontraktowaniu i budowie zaufania pacjentów oraz lekarzy kierujących.
– Zarządzanie ryzykiem: mierzenie procesu wcześniej ujawnia wąskie gardła i niezgodności, zanim przerodzą się w skargi, utratę kontraktu lub zdarzenia niepożądane.
– Efektywność operacyjna: standaryzacja ścieżek i analiza danych pozwalają lepiej planować zasoby (OT, chemioterapia, radioterapia, diagnostyka obrazowa, patomorfologia) i redukować czasy oczekiwania.
– Retencja i rozwój zespołów: klarowność procesu i celów jakościowych sprzyja zaangażowaniu i satysfakcji zawodowej, co pomaga w rekrutacji i utrzymaniu kluczowych specjalistów.
– Przygotowanie do audytów i kontroli: spójne dane i dokumentacja skracają czas kontroli oraz zmniejszają ryzyko rozbieżności z raportami do NFZ i KRN.
#### Co zrobić teraz (checklista)
– Powołaj liderów jakości onkologicznej:
– wskaż klinicznego lidera dla każdej z 18 ścieżek oraz właściciela danych/BI.
– Uporządkuj słowniki i kody:
– standard TNM, ICD-10, ICD-9; ogranicz pola wolnego tekstu w krytycznych punktach.
– Zmapuj ścieżki end-to-end:
– przygotuj aktualne mapy procesu dla głównych nowotworów z czasami i punktami kontrolnymi.
– Zaprojektuj minimalny zestaw wskaźników:
– wybierz 5–10 miar procesowych i 2–3 wynikowe dla każdej ścieżki; zapewnij wykonalność danych.
– Zbuduj szybki pipeline danych:
– regularna ekstrakcja z HIS/LIS/RIS do wewnętrznego dashboardu; pilotaż w jednym nowotworze.
– Wzmocnij MDT i koordynację:
– stałe terminy konsyliów, protokoły w systemie, koordynatorzy z jasno opisanymi rolami.
– Wdróż kontrolę jakości dokumentacji:
– walidacje na etapie wprowadzania danych, przeglądy tygodniowe, rejestr błędów sprawozdawczych.
– Zaplanuj zgodność i bezpieczeństwo:
– analiza RODO, polityki retencji, pseudonimizacja na potrzeby analiz jakości.
– Przygotuj plan komunikacji:
– szkolenia dla personelu, informacja dla pacjentów o zmianach i roli wskaźników.
– Testuj i iteruj:
– miesięczne przeglądy wyników, działania korygujące, skalowanie na kolejne ścieżki.
#### Najczęstsze wyzwania wdrożeniowe i jak im przeciwdziałać
– Rozproszone dane i brak interoperacyjności:
– krótkoterminowo: mostki integracyjne i standardowe raporty; długoterminowo: ujednolicenie słowników i modernizacja HIS.
– Oporność organizacyjna:
– włącz klinicystów w projektowanie wskaźników, pokaż szybkie korzyści (np. krótszy czas do terapii).
– Niska jakość kodowania:
– szkolenia, check-listy w systemie, feedback do osób wprowadzających dane.
– Przeciążenie MDT:
– prekwalifikacja przypadków, jasne kryteria agendy, wsparcie administracyjne konsyliów.
– Niewystarczające zasoby analityczne:
– dedykowany analityk BI dla onkologii, automatyzacja raportów, współpraca z zewnętrznymi partnerami do czasu zbudowania kompetencji.
#### Podsumowanie i rekomendacje dla managerów
Przejście od opisanych 18 ścieżek pacjenta do mierzenia jakości poprzez wskaźniki to kluczowy etap dojrzewania polskiej onkologii. Chociaż pełny katalog i harmonogram wskaźników nie został publicznie ogłoszony w szczegółach, kierunek jest jednoznaczny: standaryzacja procesu, transparentność wyników i stopniowe wiązanie finansowania z jakością. Placówki, które już teraz zbudują stabilne fundamenty danych, wzmocnią MDT i koordynację, a także wdrożą wewnętrzne dashboardy jakości, będą lepiej przygotowane na nowe wymagania kontraktowe i oczekiwania pacjentów.
Warto zacząć od pilotażu w jednym-dwóch nowotworach o największym wolumenie, uruchomić szybkie iteracje poprawkowe i skalować dobre praktyki na pozostałe ścieżki. To pragmatyczna droga do dojrzałego zarządzania jakością w onkologii – z realną korzyścią dla pacjentów, zespołów i wyniku finansowego placówki.