30 października wchodzi w życie. Nowa lista antywywozowa obejmuje prawie 300 leków. To oznacza dodatkowe obowiązki dla uczestników łańcucha dostaw i realny wpływ na dostępność terapii w placówkach.
#### Nowa lista antywywozowa od 30 października: co wiadomo i czego nie wiadomo
Minister Zdrowia cyklicznie ogłasza wykaz produktów leczniczych zagrożonych brakiem dostępności (tzw. lista antywywozowa). Znalazły się na nim leki, których wywóz równoległy i odwrócony łańcuch dystrybucji są istotnym zagrożeniem dla bezpieczeństwa pacjentów. Według informacji branżowych aktualizacja, która wchodzi w życie 30 października, ma obejmować prawie 300 pozycji. Ostateczny, urzędowy wykaz jest publikowany w Dzienniku Urzędowym Ministra Zdrowia – do czasu obejrzenia treści obwieszczenia zalecamy ostrożność w interpretacji szczegółów, ponieważ część doniesień medialnych nie zawiera pełnej listy kodów GTIN, dawek i postaci.
Dla managerów placówek medycznych kluczowe znaczenie ma to, że wpis na listę nie tylko ogranicza wywóz, ale zwykle uruchamia intensywniejszy popyt w aptekach ogólnodostępnych i szpitalnych, wzmaga presję na hurtownie oraz wymaga większej dyscypliny raportowania zapasów. Jesienno-zimowy szczyt zakażeń dodatkowo zwiększa zużycie określonych kategorii leków, co może pogłębić ryzyko krótkoterminowych braków.
#### Prawie 300 leków na liście antywywozowej: potencjalne kategorie ryzyka
Pełna specyfikacja wskazanych produktów bywa dostępna dopiero w obwieszczeniu MZ. Na podstawie wcześniejszych aktualizacji i obserwacji rynku (z zastrzeżeniem, że zakres może się różnić) na listach często pojawiały się:
– leki stosowane przewlekle (m.in. kardiologiczne, diabetologiczne, neurologiczne),
– preparaty wziewne w astmie i POChP,
– wybrane antybiotyki i leki przeciwbakteryjne do zastosowań specjalistycznych,
– produkty dla pacjentów onkologicznych i w immunosupresji,
– wyroby medyczne o ograniczonym substytucyjnym zamiennictwie.
Jeśli Państwa placówka prowadzi terapię w tych obszarach, warto przygotować się na możliwe opóźnienia w dostawach konkretnych dawek i postaci farmaceutycznych, nawet jeśli substancja czynna ma zamienniki.
#### Skutki regulacyjne: zakaz wywozu i szczególne obowiązki w łańcuchu dostaw
Wpis na listę antywywozową powoduje:
– zakaz wywozu równoległego i zbywania poza kraj bez zgody właściwego organu nadzoru,
– szczególne obowiązki dla hurtowni farmaceutycznych dotyczące realizacji zamówień oraz priorytetyzacji dostaw na rynku krajowym,
– wzmożony nadzór inspekcji farmaceutycznej i konieczność prawidłowego, terminowego raportowania stanów w systemach monitorujących obrót (w tym przez apteki szpitalne).
Dla szpitali i podmiotów leczniczych oznacza to potrzebę ścisłej współpracy z hurtowniami i weryfikację, czy dane przepływają do systemów zgodnie z wymogami (w tym z aptek szpitalnych). Niedopełnienie obowiązków sprawozdawczych lub nieudokumentowane odchylenia w zapasach mogą skutkować kontrolą.
#### Braki w aptekach a ciągłość leczenia: wpływ na procesy kliniczne
Nawet jeśli celem listy jest poprawa dostępności krajowej, krótkookresowo w aptekach mogą pojawiać się:
– ograniczenia w realizacji recept na konkretne dawki/postaci,
– wzrost liczby zapytań o substytucję przez farmaceutów,
– presja na zmianę schematów terapeutycznych (np. zmiana dawki, postaci czy nawet substancji czynnej w porozumieniu z lekarzem).
W placówkach z opieką ambulatoryjną przekłada się to na:
– potrzebę szybszego reagowania w gabinecie (decyzje o zamiennikach),
– korekty planów przyjęć, jeśli lek jest krytyczny dla wykonania procedury,
– większą liczbę kontaktów pacjenckich związanych z problemami realizacji e-recept.
W części terapii (np. onkologia, neurologia, transplantologia) pole manewru bywa ograniczone, co wymaga wcześniejszego zabezpieczenia łańcucha dostaw i ustalenia ścieżek interwencyjnych.
#### Zakupy i zapasy w placówce: zarządzanie ryzykiem niedoborów
Zarządzanie zakupami w warunkach listy antywywozowej powinno opierać się na połączeniu danych klinicznych i logistycznych:
– klasyfikacja leków według krytyczności klinicznej i dostępności zamienników,
– definiowanie minimalnych poziomów bezpieczeństwa (safety stock) dla pozycji o wysokim ryzyku,
– dywersyfikacja dostawców i umów ramowych, aby ograniczyć pojedyncze punkty ryzyka,
– elastyczne warunki dostaw (harmonogramy, partie, mechanizmy dosyłu),
– regularny przegląd zapasów martwych i wolno rotujących w celu uwolnienia środków na pozycje krytyczne.
Warto wprowadzić tygodniowy rytm spotkań kliniczno-logistycznych (apteka, dział zamówień publicznych, pielęgniarstwo, lekarze) z krótką tablicą kontrolną pozycji newralgicznych i planowanych procedur.
#### Komunikacja wewnętrzna i z pacjentami: jak ograniczyć chaos
Spójny przekaz jest kluczowy:
– personel medyczny powinien mieć pod ręką listy rekomendowanych zamienników i ścieżkę szybkiej konsultacji z farmaceutą klinicznym,
– rejestracja i call center – krótkie skrypty informacyjne, by nie eskalować napięcia, a proponować terminy/alternatywy,
– dla pacjentów przewlekle leczonych – jasne instrukcje dot. kontynuacji terapii i możliwości wystawienia e-recepty na zamiennik, jeśli zajdzie taka potrzeba.
Transparentna komunikacja obniża liczbę skarg i ryzyko zdarzeń niepożądanych spowodowanych przerwaniem leczenia.
#### Dlaczego to ważne dla placówek
– Bezpieczeństwo pacjentów: niedobory leków krytycznych zwiększają ryzyko powikłań, rehospitalizacji i przesunięć świadczeń.
– Stabilność operacyjna: zaburzenia w harmonogramach zabiegów i terapii generują koszty operacyjne i obciążenie personelu.
– Zgodność z prawem: lista antywywozowa oznacza ostrzejszy nadzór i wymaga skrupulatnego raportowania oraz właściwego obchodzenia się z zamówieniami na produkty objęte wykazem.
– Finanse: alternatywne zamienniki mogą być droższe, a krótkie serie dostaw – mniej efektywne kosztowo; rośnie też koszt kapitału zamrożonego w zapasach.
– Reputacja: zdolność placówki do utrzymania ciągłości terapii w okresie niedoborów buduje zaufanie pacjentów i płatnika.
#### Co zrobić teraz (checklista)
– Zweryfikuj obwieszczenie MZ z 30 października i porównaj pozycje z formularzem szpitalnym oraz najczęściej ordynowanymi lekami w AOS/POZ.
– Oznacz leki krytyczne (brak zamiennika terapeutycznego lub wąskie okno terapeutyczne).
– Skonfiguruj alerty w systemie apteki szpitalnej dla pozycji z listy (stany minimalne, krótkie terminy ważności).
– Skontaktuj głównych dostawców: potwierdź dostępność, lead time i limity dostaw dla pozycji z listy.
– Zaktualizuj umowy/porozumienia ramowe o zapisy dot. priorytetyzacji i interwencyjnych dostaw.
– Przygotuj listy zamienników z farmaceutą klinicznym i kierownikami oddziałów; zatwierdź procedury substytucji.
– Przejrzyj nadchodzące hospitalizacje i zabiegi pod kątem wymaganych leków – przygotuj rezerwacje magazynowe.
– Ustal ścieżkę eskalacji w sytuacji braku: kto, w jakim czasie i jak decyduje o zamienniku lub zmianie terminu świadczenia.
– Sprawdź poprawność i terminowość raportowania stanów w systemach monitorujących obrót (dot. apteki szpitalnej).
– Przeszkol rejestrację i call center: krótkie skrypty dot. informowania o zamiennikach i terminach realizacji e-recept.
– Komunikuj lekarzom: krótki biuletyn z wykazem pozycji newralgicznych oraz zasadami wystawiania e-recept z opcją zamiany.
– Zdefiniuj politykę zakupową na Q4: minimalne poziomy zapasu dla grup ryzyka, zasady uzupełnień częstszych mniejszymi partiami.
– Zaplanuj audyt wewnętrzny za 2–3 tygodnie: weryfikacja, co działa i co wymaga korekty.
– Zabezpiecz budżet rezerwowy na ewentualne droższe zamienniki lub dostawy interwencyjne.
– Monitoruj sygnały z oddziałów o opóźnieniach w realizacji recept – rejestruj i rozwiązuj systemowo (przyczyna źródłowa).
#### Monitorowanie dostępności: gdzie szukać wiarygodnych informacji
– Obwieszczenia Ministra Zdrowia – oficjalne źródło listy antywywozowej i jej aktualizacji.
– Komunikaty Głównego Inspektora Farmaceutycznego – interpretacje i zalecenia dla uczestników rynku.
– Wojewódzkie inspektoraty farmaceutyczne – informacje operacyjne i kontrolne na poziomie regionu.
– Systemy monitorowania obrotu stosowane w aptekach szpitalnych – bieżące stany i rotacja zapasów.
– Branżowe serwisy informacyjne (np. Rynek Zdrowia) – kontekst rynkowy i sygnały o trudnościach w łańcuchu dostaw.
Uwaga: jeśli źródło medialne nie publikuje pełnego wykazu pozycji (nazwa, dawka, postać, opakowanie), nie zakładaj automatycznie, że dotyczy to „wszystkich” wariantów danego leku. Weryfikuj w obwieszczeniu MZ.
#### Najczęstsze błędy placówek w okresach niedoborów
– Zakupy „na ślepo” bez priorytetyzacji klinicznej – prowadzą do zamrożenia kapitału w pozycjach mniej krytycznych.
– Zbyt późna komunikacja do lekarzy i farmaceutów – rośnie liczba ad hoc zmian terapii i presja na dyżurach.
– Brak jednoznacznej ścieżki eskalacji decyzji o zamienniku – opóźnia świadczenia.
– Niewystarczająca współpraca z kilkoma hurtowniami – pojedynczy dostawca staje się wąskim gardłem.
– Pomijanie krótkich terminów ważności w dostawach interwencyjnych – straty i odpady lekowe.
#### Podsumowanie: najbliższe tygodnie wymagają dyscypliny operacyjnej
Wejście w życie listy antywywozowej z prawie 300 lekami to sygnał do wzmocnienia nadzoru nad zapasami, dostawami i komunikacją kliniczną. Priorytety to: identyfikacja pozycji krytycznych, zabezpieczenie alternatyw, sprawna współpraca z hurtowniami oraz klarowne zasady substytucji. Nawet jeśli część pozycji pozostanie dostępna, przygotowanie scenariuszy „co jeśli” zminimalizuje ryzyko przestojów klinicznych i niepotrzebnych kosztów.
#### Źródło
Rynek Zdrowia: Prawie 300 leków na liście. „Dramat milionów Polaków, ogromne braki w aptekach” – https://www.rynekzdrowia.pl/Farmacja/Prawie-300-lekow-na-liscie-Dramat-milionow-Polakow-ogromne-braki-w-aptekach,277074,6.html
Zastrzeżenie: część doniesień medialnych nie zawiera pełnej treści obwieszczenia MZ; przed decyzjami zakupowymi weryfikuj szczegóły (nazwa, dawka, postać) w oficjalnym wykazie.