Ustawa o asystencji osobistej coraz bliżej. Ministerstwo podało termin wejścia w życie. Dla managerów placówek medycznych to sygnał, by przygotować procesy, współpracę z samorządami i ochronę danych.
#### Ustawa o asystencji osobistej – co wiemy z zapowiedzi Ministerstwa?
Zgodnie z komunikatami resortu przytoczonymi w serwisie branżowym (źródło: Rynek Zdrowia), prace nad ustawą o asystencji osobistej weszły w zaawansowany etap, a Ministerstwo wskazało orientacyjny termin wejścia w życie. Na moment przygotowania niniejszego materiału szczegółowe brzmienie przepisów, ostateczne daty i zakres aktów wykonawczych nie zostały jednak publicznie opublikowane w Dzienniku Ustaw. Oznacza to, że:
– znane są główne założenia polityki publicznej (definicja asystencji osobistej, minimalne standardy jakości, źródła finansowania, rola samorządów i organizacji pozarządowych),
– nadal mogą wystąpić merytoryczne i terminowe korekty na etapie procesu legislacyjnego,
– praktyczne obowiązki po stronie placówek będą w dużej mierze doprecyzowane w rozporządzeniach.
Dotychczasowe zapowiedzi resortu sugerują, że ustawa wprowadzi ramy prawne dla systemowej, stabilnie finansowanej asysty osobistej osób z niepełnosprawnościami i innymi potrzebami funkcjonalnymi, w tym w obszarach mobilności, dostępu do usług i komunikacji. Wskazywano także na potrzebę standaryzacji kompetencji asystentów, procedur naboru i nadzoru oraz kanałów koordynacji na styku zdrowia i pomocy społecznej.
#### Termin wejścia w życie ustawy o asystencji osobistej – co oznacza dla harmonogramów placówek medycznych?
Resort zadeklarował termin wejścia ustawy w życie. Ze względu na brak publikacji pełnej treści aktu i rozporządzeń, przy planowaniu po stronie placówek warto założyć:
– możliwy okres vacatio legis, który da czas na przygotowanie procedur w podmiotach leczniczych i u partnerów samorządowych,
– wprowadzanie przepisów etapami (np. pilotaże, fazowanie grup uprawnionych, wskaźniki przejściowe),
– konieczność szybkiej adaptacji dokumentacji (zgody, klauzule RODO, regulaminy wejść asystentów do oddziałów i poradni).
Praktyczna rekomendacja: przygotować scenariusz “T0” (wejście ustawy) i “T+90 dni” (wejście aktów wykonawczych), aby nie czekać z wdrożeniem do ostatniej chwili.
#### Asystencja osobista – zakres, kompetencje, odpowiedzialność w kontekście ochrony zdrowia
Choć asystencja osobista jest instrumentem polityki społecznej, wchodzi w styki z ciągłością opieki zdrowotnej. Wstępne założenia (na bazie dotychczasowych programów i komunikatów) obejmują:
– Zakres wsparcia: towarzyszenie w codziennych aktywnościach, przemieszczaniu się, komunikacji, organizacji spraw, w tym podczas wizyt w podmiotach leczniczych. Asystent nie zastępuje personelu medycznego.
– Granice kompetencji: asystent nie wykonuje czynności medycznych ani czynności zastrzeżonych dla zawodów medycznych (np. podawania leków drogą inwazyjną, iniekcji, interpretacji wyników).
– Standard kompetencyjny: przewidywane są minimalne wymagania szkoleniowe i/lub certyfikacyjne dla asystentów (szczegóły do potwierdzenia w rozporządzeniach).
– Odpowiedzialność i nadzór: organizatorem asysty będzie najpewniej podmiot realizujący zadania zlecone (samorząd lub NGO), co wymaga ustalonych ścieżek kontaktu i eskalacji w sytuacjach nadzwyczajnych.
Dla placówek oznacza to konieczność precyzyjnego opisania ról i zasad obecności asystentów podczas przyjęć, hospitalizacji, zabiegów ambulatoryjnych oraz w obszarach o podwyższonych wymaganiach sanitarno-epidemiologicznych.
#### Placówki medyczne a ustawa o asystencji osobistej – wpływ na ścieżkę pacjenta
Ustawa może znacząco uporządkować dostęp pacjentów do wsparcia w codziennym funkcjonowaniu, co przełoży się na:
– Lepsze przygotowanie do wypisu: formalny dostęp do asystentów sprzyja planowaniu wypisów, edukacji chorego i opiekuna oraz zmniejsza ryzyko rehospitalizacji z przyczyn społecznych.
– Koordynację środowiskową: wyraźne punkty kontaktu po stronie OPS/PCPR/CUS lub partnerów NGO zwiększą skuteczność kierowania pacjentów do wsparcia pozaszpitalnego.
– Zmniejszenie barier: asystenci mogą redukować bariery komunikacyjne i mobilności w dotarciu na wizyty, rehabilitację czy diagnostykę.
– Dodatkowe interfejsy organizacyjne: nowe role w obiegu informacji (terminy, przygotowanie do badań) wymagają uporządkowanych zgód i kanałów komunikacji.
Uwaga: aby uniknąć przeciążenia personelu, zasady współpracy z asystentem należy włączyć do standardowych procedur (np. plan wypisu, checklista przyjęcia).
#### Finansowanie asystencji osobistej – potencjalne implikacje dla budżetu placówki
Asystencja osobista nie jest finansowana z kontraktów NFZ dla podmiotów leczniczych, ale:
– wymaga nakładów organizacyjnych po stronie placówek (dostosowanie procesów, szkolenia, dokumentacja),
– może przynieść oszczędności pośrednie (krótsze pobyty, mniej nieplanowanych wizyt wynikających z barier funkcjonalnych), choć na moment publikacji brak twardych danych liczbowych,
– powinna być ujęta w planach jakości, dostępności i zarządzania ryzykiem klinicznym.
Warto rozpoznać możliwości pozyskania środków szkoleniowych z programów samorządowych lub projektów partnerskich (np. na szkolenia personelu z współpracy z asystentami) – szczegóły będą zależne od aktów wykonawczych i konkursów.
#### RODO i bezpieczeństwo – współpraca z asystentem osobistym pacjenta
Obecność asystenta osobistego w procesie udzielania świadczeń wymaga doprecyzowania:
– Podstawy prawnej przetwarzania danych: najczęściej zgoda pacjenta na obecność i udział asystenta w rozmowach medycznych oraz w przekazywaniu informacji; w sytuacjach szczególnych – pełnomocnictwo.
– Zakresu i celu dostępu: minimalizacja danych – “need to know”; asystent nie uzyskuje automatycznie dostępu do całej dokumentacji.
– Środków organizacyjnych: rejestr wejść, identyfikatory gościa, szkolenie BHP, strefy ograniczone.
– DPIA/ocena ryzyka: aktualizacja rejestru czynności przetwarzania i ewentualna ocena skutków dla ochrony danych, zwłaszcza w obszarach wrażliwych (psychiatria, pediatria, OIT).
– Zdarzeń niepożądanych: jasna ścieżka zgłaszania naruszeń ochrony danych i incydentów bezpieczeństwa.
W dokumentacji wewnętrznej dobrze jest wyodrębnić wzory zgód i klauzul informacyjnych “dla asystencji osobistej”.
#### Ryzyka wdrożeniowe i zgodność z prawem – na co uważać
– Rozmycie ról: asystent nie wykonuje czynności medycznych; granice należy ująć w procedurach i komunikacji z personelem.
– Konflikt interesów i odpowiedzialność: uregulować kwestie odpowiedzialności cywilnej, polis OC po stronie organizatora asysty; określić zasady interwencji placówki.
– Epidemiologia i kontrola zakażeń: zasady obecności asystenta w strefach sterylnych i na oddziałach o szczególnym reżimie.
– Dostępność architektoniczna i informacyjna: asysta nie zastępuje obowiązków placówki wynikających z przepisów o dostępności.
– Spójność z innymi reformami: uwzględnić zmiany w systemie świadczeń wspierających i orzecznictwa o niepełnosprawności, które wpływają na uprawnienia pacjenta.
#### Dlaczego to ważne dla placówek
– Ciągłość opieki: formalna asystencja osobista może zmniejszyć luki między leczeniem a funkcjonowaniem pacjenta w środowisku.
– Efektywność i jakość: wsparcie w dotarciu na wizyty i przestrzeganiu zaleceń klinicznych wpływa na wyniki leczenia i wskaźniki jakości.
– Zarządzanie ryzykiem: mniejsze ryzyko rehospitalizacji z powodów niemedycznych oraz lepsze zabezpieczenie potrzeb funkcjonalnych pacjentów wysokiego ryzyka.
– Satysfakcja pacjenta i wizerunek: placówka przygotowana do współpracy z asystentami demonstruje dojrzałość organizacyjną i wrażliwość na potrzeby osób z niepełnosprawnościami.
– Zgodność regulacyjna: wcześniejsze przygotowanie dokumentacji, zgód i procedur ograniczy ryzyko niezgodności, gdy przepisy zaczną obowiązywać.
#### Co zrobić teraz (checklista)
– Wyznacz koordynatora ds. asystencji osobistej po stronie placówki (np. w dziale jakości/koordynacji opieki).
– Przeglądnij i zaktualizuj procedury:
– plan wypisu z oddziału (uwzględnij rolę asystenta),
– zasady obecności osoby towarzyszącej podczas świadczeń,
– politykę odwiedzin i dostępu do stref o ograniczonym wstępie.
– Przygotuj dokumenty i RODO:
– wzory zgód pacjenta na udział asystenta,
– klauzule informacyjne i rejestr czynności przetwarzania,
– zasady weryfikacji tożsamości asystenta i rejestr wejść.
– Zmapuj interesariuszy lokalnych:
– OPS/PCPR/CUS w gminie/powiecie,
– organizacje pozarządowe prowadzące asystencję,
– punkty konsultacyjne dla osób z niepełnosprawnościami.
– Ustal ścieżki komunikacji:
– punkt kontaktu w placówce dla asystentów,
– standard przekazywania informacji administracyjnej (bez danych medycznych ponad niezbędne minimum).
– Zaplanuj szkolenia:
– personel medyczny i rejestracja (rola asystenta, granice kompetencji),
– ochrona danych i bezpieczeństwo,
– komunikacja włączająca i dostępność.
– Włącz asystencję do narzędzi zarządzania:
– checklisty przyjęcia i wypisu,
– elektroniczne flagi w systemie HIS/EDM (informacja o obecności asystenta),
– wskaźniki monitorujące (np. odsetek pacjentów z identyfikowaną potrzebą wsparcia środowiskowego).
– Przygotuj się na różne scenariusze terminu wejścia w życie:
– plan T0/T+90 (organizacyjne “kamienie milowe”),
– matryca ryzyk i plan komunikacji z personelem oraz pacjentami.
#### Najczęstsze pytania managerów o ustawę o asystencji osobistej
– Czy asystent osobisty ma prawo wglądu do dokumentacji medycznej? Zasadniczo nie – dostęp do danych medycznych powinien być limitowany do niezbędnego minimum, za zgodą pacjenta, w zakresie potrzebnym do organizacji wizyty/świadczenia. Pełny wgląd wymaga odrębnych podstaw prawnych.
– Czy placówka musi „zapewnić” asystenta? Nie – asysta jest organizowana po stronie systemu polityki społecznej. Placówka powinna jednak umożliwić współpracę z asystentem pacjenta zgodnie z procedurami.
– Kto odpowiada za zachowanie asystenta na terenie placówki? Odpowiedzialność porządkowa wynika z regulaminu placówki (zasady przebywania osób trzecich). Odpowiedzialność zawodowa i cywilna asystenta spoczywa na nim i/lub organizatorze asysty; warto uregulować to w porozumieniach operacyjnych.
– Czy asystent może pomagać przy czynnościach higienicznych? Granice pomocy należy określić w procedurach. Czynności z elementami opieki medycznej lub ryzykiem klinicznym powinny pozostać po stronie personelu lub być wyraźnie wyłączone dla asystenta.
– Czy ustawa przewiduje finansowanie dla szkoleń w placówkach? Na moment tworzenia artykułu brak publicznie dostępnych szczegółów. Warto monitorować akty wykonawcze i konkursy samorządowe/centralne.
#### Podsumowanie: termin wejścia w życie i następne kroki
Ministerstwo zapowiedziało wejście w życie ustawy o asystencji osobistej i zarysowało kluczowe ramy systemowe. W oczekiwaniu na publikację ostatecznych przepisów i rozporządzeń placówki medyczne mogą już teraz przygotować procedury, dokumentację RODO, ścieżki komunikacji z asystentami i partnerami lokalnymi oraz plan szkoleń. To działanie niskokosztowe, a jednocześnie znacząco redukuje ryzyko operacyjne w momencie, gdy przepisy zaczną obowiązywać.
Źródło: https://www.rynekzdrowia.pl/Prawo/Ustawa-o-asystencji-osobistej-coraz-blizej-Ministerstwo-podalo-termin-wejscia-w-zycie,275124,2.html
Uwaga: ze względu na brak pełnych danych publicznych na moment publikacji nie przytaczamy szczegółowych terminów i wartości liczbowych. Rekomendujemy bieżące monitorowanie procesu legislacyjnego i publikacji w Dzienniku Ustaw.