Wojsko pracuje nad własną listą leków krytycznych.
#### Lista leków krytycznych w resorcie obrony – kontekst i cele
Informacja o pracach wojska nad dedykowaną listą leków krytycznych wskazuje na rosnącą świadomość ryzyk w łańcuchu dostaw produktów leczniczych oraz potrzebę odporności systemu ochrony zdrowia w sytuacjach kryzysowych. Dla resortu obrony to narzędzie planistyczne i operacyjne: ma zabezpieczać dostęp do farmakoterapii niezbędnej w medycynie pola walki, intensywnej terapii, anestezjologii, leczeniu ostrych zakażeń, urazów wielonarządowych, zatruć czy stanów nagłych. Obejmuje również asortyment do zabezpieczenia populacji w scenariuszach nagłych (np. zdarzenia CBRN), a także leki konieczne do utrzymania ciągłości terapii przewlekłych u żołnierzy i personelu.
Z perspektywy cywilnych placówek medycznych powstawanie takiej listy oznacza, że w polityce lekowej państwa pojawia się równoległy strumień zapotrzebowania o wysokim priorytecie. Może on wpływać na harmonogramy produkcyjne, dystrybucję i priorytety dostaw. Warto od początku włączyć tę informację do szpitalnych planów zarządzania ryzykiem braku dostępności.
Źródło: Rynek Zdrowia – Wojsko pracuje nad własną listą leków krytycznych (https://www.rynekzdrowia.pl/Farmacja/Wojsko-pracuje-nad-wlasna-lista-lekow-krytycznych,275557,6.html). Na moment przygotowania artykułu nie ma publicznie dostępnych, pełnych danych co do zakresu, harmonogramu publikacji i ewentualnego trybu obowiązywania listy – część tych informacji może pozostać niejawna.
#### Relacja do krajowej i unijnej listy leków krytycznych
Na poziomie Unii Europejskiej funkcjonuje wykaz leków krytycznych jako narzędzie do identyfikowania obszarów ryzyka i działań naprawczych w łańcuchu dostaw. Równolegle w Polsce prowadzone są wykazy leków zagrożonych brakiem dostępności oraz działania interwencyjne. Wojskowa lista leków krytycznych najpewniej będzie spójna z tymi inicjatywami, ale ukierunkowana na specyfikę Sił Zbrojnych i medycyny wojskowej (np. większy nacisk na leki ratunkowe, środki przeciwwstrząsowe, antybiotyki o szerokim spektrum, koncentraty czynników krzepnięcia, anestetyki, produkty krwiopochodne, środki odkażające i antidota). Jej wprowadzenie może skutkować odrębnymi planami zakupowymi, utrzymywaniem rezerw oraz specyficznymi wymaganiami bezpieczeństwa dostaw.
#### Leki krytyczne a łańcuch dostaw – możliwe implikacje dla rynku
Wydzielenie krytycznego koszyka dla wojska może wpłynąć na:
– alokację mocy wytwórczych i priorytetowanie partii produkcyjnych u producentów,
– kontrakty długoterminowe z klauzulami bezpieczeństwa dostaw i minimalnymi poziomami zapasów po stronie dystrybutorów,
– zwiększoną rolę rezerw strategicznych i mechanizmów interwencyjnych,
– szybsze rotacje i krótsze okna dostępności niektórych cząsteczek w kanale cywilnym w okresach wzmożonego popytu.
Nie oznacza to automatycznie pogorszenia dostępności dla szpitali cywilnych, ale sygnalizuje konieczność bardziej aktywnego planowania, współpracy z dostawcami i odporności w polityce zapasów.
#### Operacyjne znaczenie dla szpitali i AOS – zarządzanie ryzykiem braków
Placówki lecznicze już dziś mierzą się z czasowymi wahanami dostępności. W kontekście prac resortu obrony:
– warto przejrzeć i zaktualizować listy leków wysokiego znaczenia klinicznego (life-saving, time-critical) w odniesieniu do własnego profilu świadczeń,
– zabezpieczyć mapę zamienników terapeutycznych i technologicznych, uzgodnioną z farmaceutą szpitalnym i zespołami klinicznymi,
– ocenić poziomy minimalne i docelowe zapasów (dni pokrycia) dla grup o podwyższonym ryzyku,
– ustalić kanały komunikacji kryzysowej z dostawcami, hurtowniami i Rządową Agencją Rezerw Strategicznych na wypadek nagłych braków.
#### Współpraca cywilno-wojskowa i rezerwy strategiczne
W scenariuszach kryzysowych przepływ leków może być koordynowany centralnie. Warto z wyprzedzeniem:
– zidentyfikować w regionie ośrodki wojskowe i kanały kontaktu (np. szpitale wojskowe, wojskowe apteki szpitalne),
– uzgodnić zasady wymiany informacji o zapasach i niedoborach w trybie alertowym,
– przygotować wewnętrzne procedury szybkiego przekierowania podaży i udzielania pomocy wzajemnej w ramach tzw. sieci bezpieczeństwa (sieci szpitali, grupy kapitałowe, porozumienia regionalne).
#### Aspekty zakupowe, prawne i compliance – na co zwrócić uwagę
Bezpieczeństwo dostaw leków krytycznych to dziś obszar compliance i ryzyka operacyjnego. Kierownictwo placówek powinno:
– w umowach z dostawcami stosować klauzule dot. gwarancji dostępności, priorytetu realizacji, kar umownych i planów awaryjnych,
– dywersyfikować źródła (co najmniej dwóch dostawców, jeżeli rynek na to pozwala),
– monitorować zmiany regulacyjne dot. rezerw i trybów zakupowych możliwych do zastosowania w nagłych potrzebach,
– dokumentować decyzje o substytucji terapeutycznej i komunikację ryzyka zgodnie z polityką jakości oraz wymogami farmakoterapii i bezpieczeństwa pacjenta.
W przypadku ograniczonych informacji publicznych o wojskowej liście, ostrożne zapisy kontraktowe i przegląd scenariuszy „co-jeśli” są w pełni uzasadnione.
#### Technologia i dane: jak wzmocnić odporność logistyki lekowej
– System ERP/apteczny: skonfiguruj alerty poziomów krytycznych oraz listy priorytetowe (watchlisty) dla wybranych substancji czynnych i form.
– Analiza popytu: wprowadź prognozowanie sezonowe i zdarzeniowe (np. wzrost hospitalizacji, zmiany w programach lekowych).
– Standardy danych: ujednolić identyfikację produktów (np. kody GTIN) i partie z datami ważności, aby szybciej wymieniać informacje z dostawcami.
– Dashboard zarządczy: raportuj tygodniowo status dostępności leków krytycznych, liczbę dni pokrycia oraz zamienniki.
#### Komunikacja kliniczna i bezpieczeństwo pacjenta
– Zespoły terapeutyczne powinny mieć gotowe, zatwierdzone alternatywne ścieżki terapeutyczne dla leków o największym ryzyku braku.
– Farmaceuta szpitalny pełni kluczową rolę w edukacji personelu, ocenie ryzyka zamiany i wczesnym ostrzeganiu o zmianach na rynku.
– Pacjenci przewlekle leczeni powinni otrzymywać spójne komunikaty, aby unikać chaotycznego gromadzenia leków.
#### Dlaczego to ważne dla placówek
– Stabilność kliniczna: leki krytyczne decydują o wynikach leczenia w stanach nagłych i w intensywnej terapii. Nawet krótkotrwały brak może eskalować ryzyko zdarzeń niepożądanych.
– Ciągłość operacyjna: niedobory przekładają się na odwołania zabiegów, wydłużenie hospitalizacji i wzrost kosztów.
– Ryzyko reputacyjne i prawne: brak planu postępowania w sytuacji niedoboru może skutkować roszczeniami i sankcjami.
– Budżet: zmienność dostępności wpływa na ceny i warunki handlowe. Wczesne kontraktowanie i dywersyfikacja ograniczają wpływ szoków.
– Koordynacja systemowa: działania wojska mogą zmieniać priorytety w dystrybucji; placówki przygotowane organizacyjnie szybciej adaptują się do nowych reguł gry.
#### Co zrobić teraz (checklista)
– Przegląd krytycznych terapii:
– Zaktualizuj listę leków o kluczowym znaczeniu klinicznym dla profilu placówki.
– Wyznacz progi alarmowe (dni pokrycia) i osoby odpowiedzialne.
– Zamienniki i standardy postępowania:
– Opracuj i zatwierdź przez komitet terapeutyczny mapę zamienników dla top 50 leków ryzyka.
– Przygotuj gotowe komunikaty dla personelu i pacjentów.
– Dostawcy i kontrakty:
– Zweryfikuj dywersyfikację dostawców i zdolność do szybkiego zwiększenia dostaw.
– Dodaj do umów klauzule bezpieczeństwa dostaw i plany B.
– Monitoring rynku:
– Ustaw stały monitoring komunikatów MZ, RARS, GIF oraz publikacji dotyczących leków krytycznych, w tym informacji o liście wojskowej.
– Subskrybuj alerty od kluczowych hurtowni i producentów.
– Zapasy i logistyka:
– Zweryfikuj rotację zapasów i zgodność z datami ważności; wprowadź cykliczne audyty.
– Zabezpiecz odpowiednie warunki przechowywania (chłodnicze, substancje kontrolowane).
– Procedury kryzysowe:
– Zaktualizuj plan ciągłości działania (BCP) w obszarze leków, z wyraźnymi rolami i ścieżkami decyzyjnymi.
– Przećwicz scenariusz braku dwóch kluczowych leków – test stołowy z udziałem personelu klinicznego i apteki.
– Współpraca z otoczeniem:
– Nawiąż roboczy kontakt z regionalnymi szpitalami wojskowymi i RARS.
– Ustal zasady wymiany informacji o krytycznych brakach w ramach sieci szpitali.
– Technologia i dane:
– Włącz alerty w systemie aptecznym/ERP dla leków z watchlisty.
– Uruchom tygodniowy dashboard dla zarządu: status dostępności, zamienniki, incydenty.
– Szkolenia:
– Przeszkol personel medyczny w zakresie bezpiecznej substytucji i zgłaszania incydentów.
– Utrwal procedury komunikacji w razie nagłych braków.
– Ocena finansowa:
– Zarezerwuj budżet na działania interwencyjne (zwiększone zapasy, alternatywne źródła).
– Przeanalizuj wpływ na koszty jednostkowe świadczeń wysokiego ryzyka.
#### Na co zwracać uwagę w najbliższych miesiącach
– Ewentualne komunikaty resortu obrony i zdrowia dotyczące listy oraz trybu jej wykorzystania w praktyce.
– Zmiany w regulacjach wspierających bezpieczeństwo dostaw (rezerwy, mechanizmy solidarnościowe, wymogi dla dystrybutorów).
– Sygnały z rynku: wydłużenie terminów dostaw, ograniczenia ilościowe, priorytetyzacja zamówień – warto reagować wcześnie, renegocjując harmonogramy i wolumeny.
#### Podsumowanie dla managerów
Prace wojska nad własną listą leków krytycznych to sygnał, by wzmocnić odporność logistyki lekowej w placówkach. Nie chodzi wyłącznie o większe zapasy, lecz o przemyślany system: mapę leków krytycznych, uzgodnione zamienniki, umowy z klauzulami bezpieczeństwa, sprawne monitorowanie i ćwiczone procedury. Nawet przy ograniczonych danych publicznych proaktywne zarządzanie ryzykiem pozwala uniknąć kosztownych przestojów i chronić bezpieczeństwo pacjentów.