Nowe przepisy ograniczają część uprawnień zdrowotnych obywateli Ukrainy przebywających w Polsce. Największe zmiany dotyczą refundacji leków i dostępu do świadczeń stomatologicznych finansowanych ze środków publicznych, choć podstawowej opieki w stanach nagłych nie odebrano.
#### Co się zmieniło: refundacja leków i stomatologia dla obywateli Ukrainy
Zgodnie z informacjami medialnymi (patrz: źródło na końcu), weszły w życie rozwiązania zawężające katalog świadczeń finansowanych ze środków publicznych dla osób z Ukrainy korzystających z ochrony czasowej w Polsce. Najbardziej odczuwalne są:
– rezygnacja z refundacji leków na zasadach ogólnych dla osób bez standardowego tytułu do ubezpieczenia,
– ograniczenie dostępu do świadczeń stomatologicznych finansowanych przez NFZ.
Nie oznacza to jednak całkowitej utraty prawa do opieki zdrowotnej. Utrzymane mają pozostać świadczenia niezbędne z medycznego punktu widzenia, w szczególności w stanach nagłych i zagrożenia życia. Ze względu na brak pełnych i oficjalnych, szczegółowych wytycznych w jednym dokumencie, placówki powinny na bieżąco weryfikować komunikaty NFZ i akty wykonawcze.
#### Jak weryfikować uprawnienia: PESEL UKR, eWUŚ, dokumenty ubezpieczeniowe
Dla menedżerów kluczowe jest odróżnienie dwóch grup pacjentów:
– osoby z Ukrainy posiadające tytuł do ubezpieczenia w Polsce (np. zatrudnienie, zgłoszenie do ZUS przez członka rodziny) – zachowują uprawnienia jak każdy ubezpieczony, z prawem do świadczeń finansowanych oraz refundacji leków zgodnie z przepisami,
– osoby z Ukrainy korzystające wyłącznie z uprawnień wynikających z przepisów szczególnych (PESEL ze statusem UKR, bez odprowadzanych składek) – tu zaszły zmiany: ograniczenie refundacji leków i stomatologii.
W praktyce:
– rejestracja powinna poprosić pacjenta o dokument potwierdzający ubezpieczenie (np. zgłoszenie do ubezpieczenia, RMUA/IKP, oświadczenie pracodawcy) lub przynajmniej o świadomą deklarację tytułu ubezpieczenia,
– eWUŚ pozostaje podstawowym narzędziem potwierdzania prawa do świadczeń, ale nie rozstrzyga o poziomie refundacji leków wypisywanych na e‑recepcie w aptece; lekarz musi prawidłowo oznaczyć uprawnienia na recepcie,
– status PESEL UKR sam w sobie po zmianach nie daje automatycznie refundacji leków; konieczna jest ostrożność przy oznaczaniu odpłatności.
Ponieważ komunikaty NFZ mogą różnicować poziom uprawnień w zależności od typu świadczenia, warto utrzymywać wewnętrzną „mapę” uprawnień z krótką instrukcją dla rejestracji i personelu medycznego.
#### Wyjątki i grupy szczególne: dzieci, kobiety w ciąży, osoby pracujące i ubezpieczone
W polskim systemie ochrony zdrowia niektóre grupy korzystają z rozszerzonej ochrony niezależnie od tytułu ubezpieczenia (np. świadczenia dla kobiet w ciąży i połogu, dla dzieci). Po zmianach część tych rozwiązań może nadal obowiązywać wobec obywateli Ukrainy, jednak zakres (zwłaszcza w odniesieniu do refundacji leków) może się różnić od dotychczasowego. Ze względu na brak jednolitych, publicznie dostępnych interpretacji obejmujących wszystkie przypadki, rekomendowane jest:
– każdorazowe sprawdzenie aktualnych wytycznych NFZ dla danej grupy (dzieci, kobiety w ciąży),
– stosowanie zasady ostrożności przy oznaczaniu uprawnień na recepcie,
– dokumentowanie podstaw prawnych w historii pacjenta (np. adnotacja o ciąży, wieku dziecka, statusie ubezpieczenia).
Osoby z Ukrainy posiadające standardowe ubezpieczenie w Polsce (pracujące, zgłoszone przez rodzinę lub urząd pracy) korzystają z pełni uprawnień na zasadach ogólnych – to ważne rozróżnienie operacyjne i komunikacyjne.
#### Konsekwencje dla rozliczeń z NFZ i ryzyka dla placówek
Dla placówek zmiany pociągają za sobą trzy główne ryzyka:
– ryzyko zwrotu nienależnej refundacji leków, jeśli lekarz błędnie oznaczy uprawnienia pacjenta na recepcie,
– ryzyko zakwestionowania świadczeń stomatologicznych rozliczonych w ramach umowy z NFZ dla pacjentów, którzy po zmianach nie spełniają kryteriów,
– ryzyko wizerunkowe i skargi pacjentów, jeśli brak będzie jasnej, spójnej komunikacji o zasadach przyjęć i odpłatności.
Zarządzanie ryzykiem wymaga aktualizacji procedur, krótkich szkoleń „przy dyżurze”, monitoringu komunikatów NFZ i sprawnego kontaktu z oddziałem wojewódzkim w spornych przypadkach.
#### Organizacja pracy rejestracji i gabinetów: komunikacja z pacjentem z Ukrainy
– Rejestracja powinna mieć przygotowany krótki skrypt rozmowy w języku polskim i – jeśli to możliwe – ukraińskim/rosyjskim, wyjaśniający różnice między posiadaniem ubezpieczenia a statusem UKR.
– Warto udostępnić na stronie i w poczekalni aktualną informację o zasadach finansowania, zastrzegając, że zakres świadczeń i refundacji może się różnić w zależności od indywidualnej sytuacji pacjenta.
– Należy jasno informować o potencjalnej odpłatności za świadczenia stomatologiczne lub brak refundacji leków, zanim powstanie koszt.
#### Współpraca z lekarzami i aptekami: e‑recepta i poziom odpłatności
– Lekarze powinni na bieżąco weryfikować uprawnienia i ostrożnie oznaczać odpłatność na e‑recepcie; w razie wątpliwości stosować odpłatność 100% i przekazać pacjentowi informację o możliwości zwrotu, jeśli przedłoży później potwierdzenie ubezpieczenia.
– Zalecane są krótkie notatki w systemie EDM: podstawa przyjęcia, status ubezpieczenia, informacja przekazana pacjentowi o odpłatności.
– Dobrą praktyką jest kontakt z „apteką partnerską” w celu uzgodnienia interpretacji najnowszych komunikatów i przepływu informacji o typowych błędach.
#### Dlaczego to ważne dla placówek
– Minimalizacja ryzyka finansowego: błędnie rozliczone świadczenia lub recepty mogą skutkować korektami i zwrotami.
– Usprawnienie obsługi pacjenta: jasne zasady ograniczają czas rejestracji, liczbę sporów i skarg.
– Zgodność z prawem i umową z NFZ: zmiany prawa działają już teraz – brak reakcji może skutkować konsekwencjami kontrolnymi.
– Reputacja i społeczna odpowiedzialność: transparentna, empatyczna komunikacja z pacjentami z Ukrainy buduje zaufanie i redukuje napięcia.
#### Co zrobić teraz (checklista)
– Zweryfikuj procedury
– Zaktualizuj instrukcje rejestracji dot. sprawdzania uprawnień: eWUŚ + dokumenty ubezpieczeniowe.
– Dodaj prostą „drabinkę decyzji” dla refundacji leków i świadczeń stomatologicznych.
– Przeszkol zespół
– Przeprowadź 20–30 minutowe szkolenie dyżurowe dla rejestracji, lekarzy POZ/AOS i stomatologów.
– Rozdaj krótkie ściągi: kiedy 100% odpłatności, kiedy można zaznaczyć refundację.
– Uporządkuj dokumentowanie
– W EDM wprowadź obowiązkowe pola: status ubezpieczenia, podstawa uprawnienia, informacja o odpłatności przekazana pacjentowi.
– Skoryguj komunikację z pacjentem
– Przygotuj dwujęzyczną informację (PL/UA) do poczekalni i na stronę www z aktualnymi zasadami.
– Dodaj FAQ dla pacjentów z Ukrainy, w tym o refundacji leków i stomatologii.
– Sprawdź rozliczenia
– Przejrzyj ostatnie 2–4 tygodnie recept i świadczeń stomatologicznych pod kątem zgodności uprawnień.
– W razie wątpliwości skonsultuj przypadki z OW NFZ i rozważ korekty.
– Ustal punkt kontaktu z NFZ
– Wyznacz w placówce osobę do kontaktu z oddziałem NFZ i śledzenia komunikatów.
– Zapisz źródła: strona NFZ, komunikaty resortowe, biuletyny branżowe.
– Zaktualizuj cenniki i zgody
– Upewnij się, że cennik świadczeń odpłatnych jest dostępny i zrozumiały.
– Zaktualizuj wzory oświadczeń pacjenta o znajomości zasad odpłatności.
– Współpraca z aptekami
– Uzgodnij z lokalnymi aptekami zasady postępowania w wątpliwych przypadkach recept.
– Zbierz informację zwrotną o najczęstszych błędach na recepcie dotyczących pacjentów z Ukrainy.
#### Pytania od pacjentów z Ukrainy – jak odpowiadać
– Czy mam prawo do bezpłatnego leczenia? – W stanach nagłych i zagrożenia życia pomoc jest udzielana. W pozostałych przypadkach zakres bezpłatnych świadczeń zależy od posiadanego ubezpieczenia lub szczególnych uprawnień.
– Czy leki są refundowane? – Jeżeli ma Pan/Pani ubezpieczenie w Polsce, refundacja działa jak dla wszystkich ubezpieczonych. W innym razie refundacja może nie przysługiwać – lekarz poinformuje o odpłatności.
– Co ze stomatologią? – Część świadczeń stomatologicznych może być teraz odpłatna. Zawsze poinformujemy o ewentualnych kosztach przed udzieleniem świadczenia.
– Jak mogę potwierdzić ubezpieczenie? – Prosimy o dokument z ZUS/IKP lub oświadczenie pracodawcy; sprawdzimy też status w eWUŚ.
#### Monitorowanie zmian prawa i źródeł
Zmiany są wdrażane dynamicznie, a interpretacje NFZ mogą być doprecyzowywane. Rekomendujemy:
– stały przegląd komunikatów NFZ i Ministerstwa Zdrowia,
– śledzenie serwisów branżowych,
– konsultacje z OW NFZ w przypadkach spornych,
– okresowe audyty zgodności (np. co miesiąc) dla recept i świadczeń stomatologicznych.
Źródło: Rynek Zdrowia – Nowe prawo już działa. Ukraińcy bez refundacji leków i stomatologa, ale nie wszystko tracą: https://www.rynekzdrowia.pl/Prawo/Nowe-prawo-juz-dziala-Ukraincy-bez-refundacji-lekow-i-stomatologa-ale-nie-wszystko-traca,276317,2.html
Uwaga: ze względu na brak pełnych danych publicznych w jednym, oficjalnym opracowaniu, powyższy materiał ma charakter informacyjno-operacyjny. Szczegółowe decyzje należy opierać na aktualnych aktach prawnych i komunikatach NFZ właściwego oddziału.