Wiceminister zdrowia zapowiedziała kierunek zmian ukierunkowany na pełniejsze wykorzystanie kompetencji wszystkich zawodów medycznych, podkreślając wagę interdyscyplinarności i kompleksowości opieki. To sygnał dla managerów: sposób organizacji pracy zespołów i rozdział zadań będzie kluczowym obszarem przewagi jakościowej i operacyjnej.
#### Kontekst zmian: interdyscyplinarność i kompetencje medyków w systemie ochrony zdrowia
Zapowiedź Ministerstwa Zdrowia wskazuje na potrzebę przeprojektowania procesów klinicznych i organizacyjnych tak, aby zakresy czynności były dopasowane do realnych kompetencji poszczególnych zawodów medycznych, a nie jedynie do historycznych podziałów ról. Chodzi zarówno o optymalizację „skill mix” (mieszaniny kompetencji w zespole), jak i o bezpieczne delegowanie zadań (task shifting) w ramach obowiązujących przepisów.
Na tym etapie brakuje pełnych, szczegółowych danych co do harmonogramu, zakresu regulacji i mierników wdrożenia. Jednak sam kierunek – interdyscyplinarność i kompleksowość – wpisuje się w globalne trendy w zarządzaniu opieką zdrowotną: przenoszenie zadań bliżej pacjenta, budowanie ciągłości opieki oraz redukcja zbędnych wąskich gardeł.
#### Zarządzanie kompetencjami medyków w ochronie zdrowia – definicje, cele i język operacyjny
– Kompetencje medyków: wiedza, umiejętności i uprawnienia zawodowe określone przez prawo, standardy i praktykę kliniczną.
– Interdyscyplinarność: współpraca wielu profesji (lekarz, pielęgniarka, położna, farmaceuta, fizjoterapeuta, diagności, ratownicy medyczni, psychologowie, terapeuci) wokół wspólnego planu opieki.
– Komplementarność: taktyczne przypisanie czynności do tej roli, która może wykonać je bezpiecznie, skutecznie i kosztowo efektywnie.
– Task shifting/task sharing: kontrolowane, protokołowane powierzanie części zadań profesjom innym niż lekarz – zgodnie z przepisami i standardami.
Cele dla placówki:
– Zwiększenie przepustowości przy zachowaniu bezpieczeństwa.
– Skrócenie czasu do świadczenia i liczby niepotrzebnych wizyt.
– Lepsze wyniki zdrowotne i doświadczenie pacjentów dzięki ciągłości opieki.
– Stabilizacja kadr poprzez jasne role, ścieżki rozwoju i mniejszą presję na pojedyncze zawody.
#### Modele organizacyjne: zespoły interdyscyplinarne i ścieżki opieki z jasnym podziałem ról
– Zespoły interdyscyplinarne o stałym składzie rdzeniowym (np. lekarz, pielęgniarka, koordynator opieki, farmaceuta/fizjoterapeuta w zależności od profilu) oraz elastycznym „poolu” specjalistów.
– Ścieżki opieki (care pathways) z mapowaniem czynności: kto, kiedy, w jakim standardzie i na jakiej podstawie prawnej realizuje daną interwencję.
– Koordynacja opieki: dedykowana rola (np. pielęgniarka koordynująca) planująca wizyty, badania, przypomnienia, edukację i monitorowanie wyników.
– Konsylia i narady kliniczne (również zdalne) do przypadków złożonych, z jasnym protokołem informacji zwrotnej dla pacjenta i zespołu.
W praktyce oznacza to m.in. przesunięcie części zadań kontrolnych, edukacyjnych, przesiewowych i monitorujących do pielęgniarek i położnych, wykorzystanie kompetencji farmaceutów w przeglądach lekowych i szczepieniach, a także bezpośrednią pracę fizjoterapeutów i diagnostów w ramach zdefiniowanych procesów.
#### Przykłady bezpiecznego delegowania zadań zgodnie z prawem i standardami
– Pielęgniarki i położne o rozszerzonych kompetencjach mogą w określonym zakresie ordynować wybrane leki i wystawiać recepty oraz kierować na część badań – w granicach obowiązujących przepisów i po wymaganych szkoleniach.
– Farmaceuci realizują część usług opieki farmaceutycznej, w tym m.in. szczepienia ochronne i przeglądy lekowe w określonych programach i warunkach.
– Fizjoterapeuci prowadzą usprawnianie i edukację pacjentów, a w wybranych przypadkach pacjent może skorzystać z ich usług bez skierowania – zgodnie z aktualnymi regulacjami.
– Diagności laboratoryjni i technicy elektroradiologii odpowiadają za jakość i bezpieczeństwo badań, a wyniki są integrowane z planem opieki bez pośrednich, zbędnych wizyt.
– Ratownicy medyczni w środowisku pozaszpitalnym i szpitalnym realizują określone procedury w ramach swoich uprawnień.
Każda placówka powinna stworzyć matrycę kompetencji i przypisać zadania do ról, uwzględniając lokalne umowy, uprawnienia i ubezpieczenia. Wdrażanie powinno opierać się na protokołach, szkoleniach i audytach.
#### Technologie cyfrowe a interdyscyplinarność: e-dokumentacja, teleporady, e-konsylia
– Wspólna elektroniczna dokumentacja medyczna i plan opieki, dostępny dla wszystkich członków zespołu z odpowiednimi uprawnieniami.
– Teleporady i zdalny monitoring (np. kontrola parametrów życiowych, adherence), które mogą prowadzić pielęgniarki lub koordynatorzy – z eskalacją do lekarza według kryteriów.
– e-Konsylia: szybkie konsultacje między profesjonalistami, dokumentowane w systemie EDM.
– Integracja z e-receptą, e-skierowaniem i IKP ułatwiająca przepływ informacji i zaangażowanie pacjenta.
Technologia nie zastępuje kompetencji, ale umożliwia ich pełne wykorzystanie, skraca ścieżkę decyzyjną i zmniejsza ryzyko błędów dzięki lepszej widoczności danych.
#### Mierzenie efektów i bezpieczeństwa: KPI dla interdyscyplinarnych zespołów
Zdefiniuj mierniki, które odzwierciedlają zarówno efektywność, jak i jakość kliniczną:
– Dostępność: czas do pierwszej porady, odsetek spraw załatwionych „na pierwszym kontakcie” w ramach zespołu.
– Jakość kliniczna: kontrola parametrów (np. ciśnienia, HbA1c w populacjach przewlekłych), wskaźniki rehospitalizacji, powikłań i nieplanowanych kontaktów.
– Bezpieczeństwo: zdarzenia niepożądane, zgodność z protokołami i checklistami, kompletność dokumentacji.
– Doświadczenie: PREM/PRO (satysfakcja i wyniki raportowane przez pacjentów), czas poświęcony na edukację.
– Efektywność: udział zadań wykonywanych przez właściwy profil (matching rate), obciążenie lekarzy zadaniami administracyjnymi, wykorzystanie kompetencji pielęgniarek/położnych/farmaceutów.
Wdrażaj cykle doskonalenia (PDSA): pilot – pomiar – korekta – skalowanie.
#### Ryzyka, regulacje i compliance: odpowiedzialność, ubezpieczenia, RODO
– Zakresy czynności i uprawnienia: każda rola musi mieć opis zakresu praktyki zgodny z prawem, umową o pracę/kontraktem i regulaminem organizacyjnym.
– Odpowiedzialność i ubezpieczenia: klarownie przypisz odpowiedzialność zawodową, ścieżki eskalacji klinicznej oraz wymagane polisy OC.
– RODO i bezpieczeństwo danych: zasada minimalnego dostępu, rejestrowanie uprawnień, audyty logów EDM.
– Zgody pacjentów i informowanie: jasny komunikat, kto jest członkiem zespołu i jakie zadania wykonuje; transparentność buduje zaufanie.
– Standaryzacja: protokoły, checklisty, upoważnienia, rejestry szkoleń i kompetencji, przeglądy okresowe.
Zarządzanie zmianą wymaga także dialogu społecznego: uzgodnień z kadrą, przedstawicielami zawodów i związkami, aby uniknąć napięć wokół ról i wynagrodzeń.
#### Finansowanie i kontraktowanie (NFZ) a interdyscyplinarność
– Mapuj istniejące produkty i modele rozliczeń do ścieżek opieki: świadczenia ambulatoryjne, opieka koordynowana, programy profilaktyczne, rehabilitacja, świadczenia pielęgniarskie i położnicze, usługi farmaceutyczne w aptekach.
– Tam, gdzie taryfikacja nie odzwierciedla pracy zespołowej, rozważ budżetowanie wewnętrzne i mierniki wartości (np. koszt na pacjenta w ścieżce).
– Monitoruj zapowiedzi MZ i NFZ dot. zmian w koszyku i zasadach finansowania zespołów interdyscyplinarnych; na dziś pełne szczegóły nie są publicznie znane.
– Wykorzystuj pilotaże i programy konkursowe, które premiują koordynację i wyniki zdrowotne.
Przejrzysta księgowość zarządcza (time-driven ABC) pomaga pokazać decydentom, jak przesunięcie zadań poprawia produktywność bez kompromisu jakości.
#### Dlaczego to ważne dla placówek
– Lepsze wykorzystanie kompetencji medyków przekłada się na krótsze kolejki, stabilniejsze harmonogramy i mniejszą liczbę „wąskich gardeł”.
– Redukcja obciążenia lekarzy zadaniami, które mogą bezpiecznie wykonywać inni profesjonaliści, zwiększa dostęp do konsultacji wymagających ich ekspertyzy.
– Zespoły interdyscyplinarne poprawiają ciągłość opieki, co w praktyce oznacza mniej powikłań, rehospitalizacji i wizyt nieplanowanych.
– Wyższa satysfakcja pacjentów i personelu dzięki jaśniejszym rolom, lepszej komunikacji i czytelnym planom terapii.
– Większa odporność organizacyjna: łatwiej jest planować zastępstwa, szkolić kadrę i wdrażać nowych pracowników, gdy istnieją protokoły i matryce kompetencji.
– Lepsza pozycja konkurencyjna w kontraktowaniu świadczeń i we współpracy międzyinstytucjonalnej.
#### Co zrobić teraz (checklista)
– Zdiagnozuj stan wyjściowy:
– Sporządź matrycę kompetencji dla wszystkich zawodów w placówce (uprawnienia, certyfikaty, doświadczenie).
– Zmapuj 5–7 najważniejszych ścieżek opieki i wypisz czynności, które mogą być delegowane.
– Uporządkuj podstawy prawne i formalne:
– Zaktualizuj regulamin organizacyjny, opisy stanowisk, upoważnienia i zakresy czynności.
– Zweryfikuj polisy OC i odpowiedzialność zawodową po proponowanych zmianach.
– Zbuduj protokoły i standardy:
– Opracuj SOP-y i checklisty dla delegowanych zadań, wraz z kryteriami eskalacji.
– Ustal wskaźniki jakości i bezpieczeństwa oraz harmonogram audytów.
– Przygotuj zespół:
– Zaplanuj szkolenia kompetencyjne (kliniczne, komunikacyjne, cyfrowe) i superwizje.
– Wyznacz koordynatorów opieki i liderów interdyscyplinarnych.
– Wykorzystaj technologię:
– Skonfiguruj EDM tak, aby plan opieki był wspólny i czytelny; włącz alerty kliniczne.
– Uruchom teleporady, e-konsylia i zdalny monitoring tam, gdzie to uzasadnione.
– Zaplanuj pilotaż:
– Wybierz jedną ścieżkę (np. pacjent z cukrzycą/POChP/ból krzyża), wdroż pilotaż na 8–12 tygodni.
– Zbieraj KPI, PREM/PRO i wnioski – po pilotażu zdecyduj o skalowaniu.
– Zapewnij komunikację:
– Przygotuj materiały dla pacjentów tłumaczące role członków zespołu.
– Prowadź regularne odprawy zespołów z omówieniem przypadków i danych.
– Monitoruj otoczenie:
– Śledź komunikaty MZ/NFZ dot. regulacji i finansowania interdyscyplinarności; aktualizuj polityki wewnętrzne.
– Analizuj możliwości udziału w pilotażach i programach premiujących koordynację.
#### Interdyscyplinarność i lepsze wykorzystanie kompetencji medyków – praktyczne rekomendacje na kolejne kwartały
– Kwartał 1: audyt kompetencji, mapowanie ścieżek, aktualizacja dokumentacji wewnętrznej, szkolenia podstawowe.
– Kwartał 2: pilotaż dwóch ścieżek z pełnym zestawem KPI i mechanizmami eskalacji; wdrożenie narzędzi cyfrowych wspierających współpracę.
– Kwartał 3: ocena pilotażu, korekty SOP, rozszerzenie na kolejne ścieżki; włączenie pomiarów doświadczeń pacjenta (PREM/PRO).
– Kwartał 4: integracja z planami finansowymi, rozmowy z płatnikiem o efektach i potencjale skali; publikacja wyników i benchmarków wewnętrznych.
Niezależnie od dynamiki zmian na poziomie krajowym, większość powyższych kroków można rozpocząć w obrębie istniejących przepisów i umów, budując zdolność organizacji do szybkiego zaadaptowania nowych regulacji.
#### Źródło i zastrzeżenia dotyczące danych
Źródło: https://www.gov.pl/web/zdrowie/interdyscyplinarnosc–lepsze-wykorzystanie-kompetencji-medykow-w-ochronie-zdrowia
Na moment przygotowania tego materiału publicznie dostępne informacje mają charakter kierunkowy; brak pełnych danych o harmonogramie, miernikach i szczegółach rozwiązań. Rekomendacje w artykule opierają się na dobrych praktykach organizacji opieki zdrowotnej i ramach prawnych, które należy każdorazowo zweryfikować pod kątem aktualności i specyfiki Państwa placówki.