Już nie wyleczą za darmo zębów, nie dostaną leków z refundacją. Prezydent podpisał ustawę ukraińską – zmiany ograniczają katalog świadczeń finansowanych ze środków publicznych dla obywateli Ukrainy. Placówki muszą pilnie dostosować procedury, systemy i komunikację.
#### Zmiany w dostępie do darmowego leczenia dla obywateli Ukrainy – prezydent podpisał ustawę
Z doniesień branżowych wynika, że podpisana przez prezydenta nowelizacja tzw. ustawy ukraińskiej ogranicza prawo obywateli Ukrainy do części świadczeń zdrowotnych finansowanych przez NFZ, w tym do leczenia stomatologicznego w trybie „darmowym” oraz do leków z refundacją. Na moment przygotowania niniejszego opracowania dostępne źródła (Rynek Zdrowia – link w źródłach) opisują kierunek zmian, ale nie prezentują pełnego, opublikowanego w Dzienniku Ustaw brzmienia przepisów ani szczegółowych wytycznych NFZ. To oznacza, że placówki powinny działać ostrożnie, opierając się na oficjalnych komunikatach Ministerstwa Zdrowia i NFZ, gdy tylko zostaną wydane.
Dotychczasowe rozwiązania, obowiązujące na mocy ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, zrównywały w dużym zakresie uprawnienia uchodźców wojennych z uprawnieniami świadczeniobiorców ubezpieczonych w Polsce – co w praktyce pozwalało rozliczać świadczenia w stomatologii i wystawiać refundowane recepty na standardowych zasadach (poprzez weryfikację statusu w eWUŚ i systemie P1). Po podpisie prezydenta zakres ten ma zostać ograniczony. Skala ograniczeń (wyjątki, grupy uprzywilejowane, przepisy przejściowe) wymaga jednak potwierdzenia w aktach wykonawczych i komunikatach płatnika.
#### Refundacja leków: co oznacza koniec refundacji dla pacjentów z Ukrainy
Jeżeli przepisy wejdą w życie w zapowiadanym kształcie, pacjenci z Ukrainy, którzy nie będą spełniać nowych kryteriów uprawniających, w aptece otrzymają leki bez refundacji (pełnopłatnie), nawet jeśli lekarz wystawi e‑receptę. W praktyce kluczowe będzie, jak system P1 oraz apteczne systemy rozliczeniowe zinterpretują status pacjenta – to na tym etapie technicznym „przypisywany” jest poziom odpłatności.
Z perspektywy placówki medycznej:
– lekarze i rejestracja powinni informować pacjenta o możliwym braku refundacji i ewentualnych kosztach terapii,
– konieczne jest zrewidowanie wewnętrznych instrukcji dotyczących oznaczania uprawnień pacjenta w EDM, aby nie generować błędnych oczekiwań,
– warto przygotować listę alternatywnych rozwiązań dla terapii przewlekłych (np. programy wsparcia, tańsze odpowiedniki, ścieżki pomocy społecznej), przy jednoczesnym podkreśleniu, że ostateczny poziom odpłatności ustala apteka w oparciu o status pacjenta.
Uwaga: w polskim systemie istnieją szczególne uprawnienia dla określonych grup (np. dzieci, kobiety w ciąży i połogu), które w niektórych sytuacjach zapewniają dostęp do świadczeń finansowanych publicznie niezależnie od statusu ubezpieczenia. Nie przesądzajmy jednak o ich automatycznym stosowaniu do wszystkich obywateli Ukrainy – należy poczekać na przepisy szczegółowe i interpretacje NFZ.
#### Ustawa ukraińska a świadczenia stomatologiczne – konsekwencje dla kontraktów NFZ
Ograniczenie „darmowego” leczenia stomatologicznego dla obywateli Ukrainy wpłynie na organizację pracy poradni stomatologicznych (zarówno z kontraktem NFZ, jak i komercyjnych). Najważniejsze konsekwencje operacyjne:
– zmiana kwalifikacji pacjenta do koszyka świadczeń gwarantowanych (NFZ) vs. świadczeń komercyjnych,
– konieczność wydzielenia ścieżki obsługi dla pacjentów, którzy nie spełnią nowych kryteriów uprawnienia do bezpłatnych świadczeń,
– aktualizacja harmonogramów i kolejek – świadczenia komercyjne nie powinny obciążać limitów i kolejek NFZ,
– ryzyko korekt i zwrotów ze strony NFZ w przypadku błędnego rozliczenia świadczeń wykonanych po dacie wejścia w życie nowych przepisów.
Najbardziej wrażliwym obszarem będą świadczenia rozciągnięte w czasie (cykle leczenia, protetyka, kontynuacja terapii bólu), dla których przepisy przejściowe mogą określać szczególne zasady. Bez jasnych wytycznych rekomendowane jest dokumentowanie dat rozpoczęcia terapii, uzasadnienia medycznego kontynuacji oraz komunikacji z pacjentem o ewentualnej zmianie zasad finansowania.
#### Procedury weryfikacji uprawnień (eWUŚ, P1) po zmianie przepisów
Weryfikacja uprawnień będzie kluczowa, aby uniknąć nieprawidłowych rozliczeń i sporów z pacjentami:
– eWUŚ: sprawdzaj status pacjenta przy każdej wizycie. System może zostać zaktualizowany o nowe reguły dla posiadaczy PESEL ze statusem UKR. Brak zielonego statusu = alert organizacyjny i finansowy.
– EDM i rejestracja: dostosuj pola dot. uprawnień, podstawy prawnej, oświadczeń pacjenta (w tym zgód na świadczenia komercyjne).
– P1/recepty: lekarze powinni znać wpływ statusu pacjenta na refundację i unikać nadmiernego oznaczania uprawnień szczególnych bez podstawy prawnej.
– Dokumentacja: odnotuj sposób i wynik weryfikacji (eWUŚ, oświadczenie pacjenta, kopie dokumentów), co jest standardem kontroli NFZ.
– Komunikacja: przed udzieleniem świadczenia informuj o potencjalnych kosztach; dla pacjentów nierefundowanych stosuj zrozumiałe potwierdzenie zgody na odpłatność.
#### Aspekty finansowe i rozliczeniowe dla placówek medycznych
Zmiany mogą mieć bezpośredni wpływ na przychody i płynność:
– spadek wolumenu świadczeń NFZ realizowanych na rzecz obywateli Ukrainy,
– wzrost udziału świadczeń komercyjnych przy jednoczesnym ryzyku nieściągalności należności, jeśli proces informowania o kosztach będzie niewystarczający,
– konieczność aktualizacji cenników i ich jawnego udostępnienia (strona www, rejestracja, poczekalnie) w języku polskim oraz – jeśli to możliwe – w ukraińskim/rosyjskim,
– ryzyko odmów zapłaty po stronie pacjentów, jeśli zabraknie czytelnej zgody na odpłatność; warto rozważyć przedpłaty/zaliczki przy świadczeniach planowych,
– możliwość korekt/zwrotów po kontrolach NFZ w przypadku błędnego rozliczenia świadczeń po wejściu w życie przepisów – stąd znaczenie „data cut‑off” i porządku w EDM.
Menadżerowie powinni też przeanalizować umowy z NFZ pod kątem ewentualnych aneksów, zmian w zakresach i limitach oraz monitorować komunikaty oddziałów wojewódzkich dotyczące rozliczeń świadczeń udzielonych w okresie przejściowym. Brak oficjalnych wytycznych to sygnał, by wstrzymać się z jednoznacznymi interpretacjami i zachować konserwatywne podejście rozliczeniowe.
#### Ryzyka prawne i komunikacja z pacjentem
Choć przepisy ograniczają finansowanie, nie znoszą obowiązku udzielania pomocy w stanach nagłych. Odmowa udzielenia świadczenia ratującego życie lub zdrowie może narazić podmiot na poważne konsekwencje prawne i reputacyjne. Dodatkowo:
– zachowaj spójność komunikacji – informuj o zmianach w sposób neutralny, bez stygmatyzowania,
– przygotuj materiały informacyjne w języku ukraińskim (FAQ o uprawnieniach, cennik, ścieżka skarg i wniosków),
– szkol personel pierwszej linii (rejestracja, call center) w deeskalacji trudnych rozmów i w precyzyjnym wyjaśnianiu różnic między świadczeniem refundowanym a komercyjnym,
– zweryfikuj zapisy regulaminów świadczenia usług, polityki płatności i reklamacji,
– pamiętaj o szczególnych grupach pacjentów, które mogą mieć odrębne uprawnienia publiczne – każdorazowo weryfikuj podstawę prawną i dokumenty.
#### Dlaczego to ważne dla placówek
– Bezpośredni wpływ na strumienie przychodów: zmiana finansowania części świadczeń może zmienić miks NFZ/komercja, co wymaga aktualizacji planów finansowych, budżetów i polityki cenowej.
– Kontrola ryzyka rozliczeniowego: błąd w kwalifikacji uprawnienia skutkuje korektą NFZ i utratą przychodu – a czasem również sankcjami.
– Ciągłość opieki i bezpieczeństwo pacjentów: przerwanie terapii przewlekłych z powodu kosztów może prowadzić do dekompensacji stanu zdrowia i większej liczby nieplanowanych hospitalizacji – to wpływa na pracę SOR/NPL oraz reputację placówki.
– Obciążenie administracji: nowe wymogi weryfikacyjne, aktualizacja EDM, szkolenia i komunikacja – to realne koszty organizacyjne, które należy wkalkulować.
– Wizerunek i zgodność: sposób wdrożenia zmian (transparentność, empatia, legalność) będzie oceniany przez pacjentów, organy kontrolne i media.
#### Co zrobić teraz (checklista)
– Monitoruj prawo i wytyczne:
– śledź Dziennik Ustaw, komunikaty MZ oraz zarządzenia Prezesa NFZ/OW NFZ w sprawie rozliczeń,
– wyznacz osobę odpowiedzialną za bieżącą interpretację przepisów i przekładanie ich na procedury.
– Zaktualizuj procedury i systemy:
– dostosuj workflow rejestracji (obowiązkowa weryfikacja eWUŚ przy każdej wizycie, zbieranie oświadczeń),
– sprawdź ustawienia EDM i kwalifikację uprawnień w kartotekach pacjentów z Ukrainy,
– przygotuj wzory zgód na świadczenia komercyjne i potwierdzenie poinformowania o kosztach.
– Przeglądnij kontrakty i rozliczenia:
– przeanalizuj umowy z NFZ – zakresy, limity, potencjalne aneksy,
– oznacz świadczenia „przejściowe” (rozpoczęte przed wejściem zmian) i skonsultuj sposób ich rozliczenia z OW NFZ,
– wdroż kontrolę wewnętrzną recept i oznaczeń uprawnień.
– Przygotuj komunikację dla pacjentów:
– opublikuj aktualny cennik (PL/UA), informacje o zasadach odpłatności i refundacji,
– przygotuj FAQ i materiały informacyjne w gabinetach i online,
– przeszkol rejestrację i lekarzy w zakresie jasnego informowania o potencjalnych kosztach.
– Zarządzaj ryzykiem finansowym:
– wprowadź zaliczki dla planowych świadczeń komercyjnych,
– ustal politykę rabatów/ulg socjalnych (jeśli możliwe) i ścieżki kierowania do instytucji pomocowych/NGO,
– aktualizuj prognozy przychodów i cash‑flow.
– Zadbaj o ciągłość opieki:
– zidentyfikuj pacjentów w trakcie terapii przewlekłych i zaproponuj plan minimalizujący ryzyko przerwania leczenia,
– w stomatologii określ priorytety (ból, stany ostre) oraz jasne zasady kolejkowania świadczeń komercyjnych.
– Szkolenia i compliance:
– przeprowadź krótkie szkolenia dla personelu medycznego i rejestracji dot. nowych zasad,
– zaktualizuj regulaminy, politykę informacyjną i dokumentację RODO w części dotyczącej usług komercyjnych i płatności.
#### Co jeszcze wiemy, a czego nie – ostrożność w interpretacji
Na podstawie aktualnie dostępnego, ogólnego opisu zmian (źródło: Rynek Zdrowia) kierunek jest jasny: ograniczenie finansowania publicznego dla części świadczeń udzielanych obywatelom Ukrainy, w tym stomatologii i refundacji leków. Brakuje jednak pełnych danych: daty wejścia w życie, katalogu wyjątków, zasad przejściowych i detali technicznych (np. kody uprawnień w eWUŚ/P1). Do czasu publikacji przepisów i oficjalnych wytycznych NFZ rekomendujemy zachowanie ostrożności w interpretacjach i dokumentowanie każdej decyzji dotyczącej kwalifikacji świadczenia.
Źródło: https://www.rynekzdrowia.pl/Finanse-i-zarzadzanie/Koniec-darmowego-leczenia-i-refundowanych-lekow-Prezydent-Nawrocki-zlozyl-podpis,276193,1.html