23 października minister zdrowia podpisała zmiany w rozporządzeniu w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej. Nowe przepisy akcentują podmiotowe traktowanie kobiety rodzącej, współpracę z personelem i respektowanie praw pacjenta oraz mają zapewnić jednolity sposób postępowania w całym kraju.
#### Kontekst i zakres zmian w standardzie organizacyjnym opieki okołoporodowej
Z komunikatu Ministerstwa Zdrowia wynika, że celem nowelizacji jest uporządkowanie i wzmocnienie standardów opieki nad kobietą w okresie ciąży, porodu i połogu oraz nad noworodkiem, z wyraźnym naciskiem na poszanowanie praw pacjentki, partnerską współpracę z personelem medycznym i ujednolicenie praktyk niezależnie od miejsca zamieszkania pacjentki. Pełna treść rozporządzenia będzie znana po publikacji w Dzienniku Ustaw; na tym etapie brak szczegółowych paragrafów i harmonogramów wdrożenia, co warto uwzględnić w planowaniu działań.
Dla managerów placówek medycznych oznacza to konieczność przeglądu istniejących procedur (SOP), ścieżek pacjentki oraz dokumentacji pod kątem zgodności z aktualnym standardem organizacyjnym opieki okołoporodowej. W grę wchodzą zarówno aspekty kliniczne, jak i organizacyjne: komunikacja z pacjentką, informowanie i uzyskiwanie zgód, warunki porodu, opieka nad noworodkiem, a także współpraca między poziomami opieki.
#### Podmiotowe traktowanie kobiety rodzącej i prawa pacjenta w opiece okołoporodowej
Nowelizacja podkreśla podmiotowość kobiety w okresie okołoporodowym. W praktyce przekłada się to na:
– czytelne i zrozumiałe informowanie o stanie zdrowia, planowanych czynnościach i alternatywach, z poszanowaniem prawa do współdecydowania;
– respektowanie praw pacjenta, w tym prawa do obecności osoby bliskiej, intymności, godności i zgody na zabiegi;
– wsparcie w opracowaniu i realizacji planu porodu, z możliwością modyfikacji w zależności od sytuacji klinicznej;
– uwzględnianie preferencji pacjentki w zakresie metod łagodzenia bólu, pozycji podczas porodu czy karmienia.
Zarządzający powinni ocenić, na ile te elementy są faktycznie zagwarantowane w procedurach i praktykach oddziałów oraz czy personel ma odpowiednie narzędzia (np. wzory zgód, karty planu porodu, materiały edukacyjne) i kompetencje komunikacyjne.
#### Współpraca kobiety z personelem medycznym i komunikacja kliniczna
Komunikat MZ eksponuje współpracę z personelem medycznym jako fundament opieki okołoporodowej. Dla placówki oznacza to:
– ustandaryzowane, empatyczne procesy komunikacji klinicznej w kluczowych momentach (przyjęcie, decyzje diagnostyczno-terapeutyczne, poród, wypis);
– jasne role i odpowiedzialności położnych, lekarzy, neonatologów i doradców laktacyjnych;
– mechanizmy szybkiego eskalowania wątpliwości pacjentki oraz rozwiązywania sporów bez naruszania ciągłości opieki;
– włączenie pacjentki w proces decyzyjny poprzez czytelne przedstawianie korzyści i ryzyk.
Wdrożenie spójnego języka i standardów komunikacji ogranicza ryzyko skarg, a zarazem poprawia doświadczenie pacjentki (patient experience), co coraz częściej znajduje odzwierciedlenie w ocenie jakości i kontraktowaniu świadczeń.
#### Jednolity sposób postępowania w całym kraju – implikacje organizacyjne dla placówek
Deklarowanym celem zmian jest zapewnienie jednolitego sposobu postępowania wobec kobiety i jej dziecka niezależnie od miejsca zamieszkania. Oznacza to konieczność:
– przeglądu i ujednolicenia procedur diagnostyczno-terapeutycznych wg aktualnych wytycznych i standardu;
– zapewnienia minimalnych warunków organizacyjnych (np. prywatność, dostęp do metod łagodzenia bólu, rooming-in), adekwatnych do poziomu referencyjnego;
– standaryzacji dokumentacji, obiegu informacji i przekazywania opieki (continuity of care) między AOS/POZ, położną środowiskową, oddziałem położniczym i neonatologicznym.
Placówki z różnych regionów będą oceniane według spójnych kryteriów, co może wpłynąć na kontrolę jakości, raportowanie i rozliczenia. Warto przygotować mapę zgodności (compliance mapping) obecnych praktyk z wymogami rozporządzenia.
#### Zakres opieki: ciąża, poród, połóg i opieka nad noworodkiem – obszary uwagi
Choć komunikat nie zawiera pełnej listy zmian, doświadczenie wdrożeniowe wskazuje kilka kluczowych obszarów, które zwykle są objęte standardami okołoporodowymi:
– opieka w ciąży: edukacja, rozpoznawanie ryzyk, plan porodu, koordynacja wizyt;
– poród: poszanowanie preferencji, bezpieczeństwo kliniczne, dostęp do metod analgezji, zapobieganie nieuzasadnionym interwencjom;
– połóg: wsparcie laktacyjne, ocena stanu psychicznego, wczesne wykrywanie powikłań, plan wizyt kontrolnych;
– noworodek: ocena stanu, profilaktyka, karmienie piersią, rooming-in, edukacja rodziców.
Rekomendacją zarządczą jest przegląd całej ścieżki „ciąża–poród–połóg–noworodek” i zidentyfikowanie luk w zasobach, kompetencjach i infrastrukturze.
#### Dokumentacja, zgody i informowanie pacjentki – zgodność z prawami pacjenta
Respektowanie praw pacjenta wymaga spójnej dokumentacji i ergonomicznych procesów:
– aktualizacja wzorów świadomej zgody, w tym zgód etapowych i sytuacji nagłych;
– formularze planu porodu i potwierdzenia omówienia opcji postępowania;
– materiały informacyjne w przystępnym języku (także wersje uproszczone i obcojęzyczne tam, gdzie to zasadne);
– odnotowywanie preferencji pacjentki oraz przyczyn odstępstw od planu porodu z uzasadnieniem klinicznym.
Dobrą praktyką jest cyfryzacja wybranych elementów (e-formularze, checklisty), co ułatwia audyt wewnętrzny i dowodzenie zgodności podczas kontroli.
#### Szkolenia personelu i kultura bezpieczeństwa w opiece okołoporodowej
Zmiany regulacyjne to nie tylko dokumenty, ale też kompetencje:
– szkolenia z komunikacji z pacjentką, zapobiegania przemocy instytucjonalnej i poszanowania godności;
– odświeżenie umiejętności praktycznych (np. analgezja porodu, wsparcie laktacyjne, rozpoznawanie stanu zagrożenia u matki i noworodka);
– symulacje zespołowe (drills) scenariuszy wysokiego ryzyka i algorytmy eskalacji;
– kultura „just culture” – zgłaszanie zdarzeń niepożądanych i uczenie się na błędach.
Inwestycja w kompetencje przekłada się na bezpieczeństwo kliniczne i redukcję ryzyk prawnych.
#### Jakość, mierniki i doświadczenie pacjentki (patient experience) w opiece okołoporodowej
Choć komunikat nie precyzuje wskaźników, placówka może przygotować własny zestaw mierników jakości i doświadczenia pacjentki:
– wskaźniki procesowe (czas przyjęcia, dostęp do analgezji, realizacja planu porodu);
– wskaźniki wyników (powikłania, rehospitalizacje, karmienie piersią przy wypisie);
– pomiar doświadczenia pacjentki (ankiety PREMs po porodzie);
– analiza skarg i wniosków oraz działania korygujące.
Zarządzanie oparte na danych ułatwia wykazanie zgodności ze standardem i doskonalenie usług.
#### Ryzyka prawne i odpowiedzialność placówki – jak się przygotować
Nowy standard organizacyjny może stać się punktem odniesienia w postępowaniach kontrolnych lub spornych. Zaleca się:
– audyt zgodności z przepisami i prawami pacjenta;
– przegląd polis OC, upoważnień i zakresów obowiązków;
– aktualizację regulaminów wewnętrznych i instrukcji postępowania;
– wzmocnienie procesu obsługi skarg i mediacji z pacjentem.
Z uwagi na brak pełnego brzmienia rozporządzenia w chwili pisania tekstu, szczegółowe wymogi warto zweryfikować po publikacji i dostosować harmonogram wdrożenia do terminu wejścia w życie.
#### Dlaczego to ważne dla placówek
– Jednolitość standardu opieki okołoporodowej zmniejsza rozbieżności w praktykach i ogranicza ryzyko niezgodności podczas kontroli zewnętrznych.
– Podmiotowe traktowanie kobiety i respektowanie praw pacjenta wpływają na reputację placówki, liczbę skarg oraz ryzyko sporów prawnych.
– Lepsza współpraca z pacjentką i jasna komunikacja poprawiają doświadczenie i bezpieczeństwo, co przekłada się na wyniki kliniczne i satysfakcję personelu.
– Spójne procedury i dokumentacja ułatwiają onboarding nowych pracowników, audyty jakościowe i raportowanie do interesariuszy.
– Wdrożenie standardu może wspierać stabilność kontraktów i efektywność kosztową poprzez ograniczanie zdarzeń niepożądanych i powikłań.
– Zarządzanie zmianą w obszarze okołoporodowym to także element społecznej odpowiedzialności – wzmacnia zaufanie do systemu ochrony zdrowia w lokalnej społeczności.
#### Co zrobić teraz (checklista)
– Zweryfikować źródło prawa:
– monitorować publikację rozporządzenia w Dzienniku Ustaw i termin wejścia w życie;
– uzyskać interpretację działu prawnego co do zakresu zmian.
– Przeprowadzić przegląd procedur:
– mapowanie ścieżki pacjentki „ciąża–poród–połóg–noworodek”;
– porównanie istniejących SOP z wymaganiami standardu organizacyjnego.
– Uporządkować dokumentację:
– zaktualizować wzory zgód, plan porodu, karty informacyjne i materiały edukacyjne;
– zapewnić dostępność językową i czytelność dokumentów.
– Wzmocnić komunikację kliniczną:
– wdrożyć standard rozmowy informacyjnej i check-listy dla kluczowych decyzji;
– zdefiniować kanały eskalacji wątpliwości pacjentki.
– Przygotować kadrę:
– zaplanować szkolenia z praw pacjenta, komunikacji, wsparcia laktacyjnego i postępowania w stanach nagłych;
– zorganizować symulacje zespołowe.
– Ocenić infrastrukturę:
– zapewnić prywatność i warunki do obecności osoby bliskiej;
– sprawdzić dostępność metod łagodzenia bólu i wsparcia laktacyjnego.
– Ustalić mierniki jakości:
– wybrać wskaźniki procesowe i wynikowe oraz narzędzia pomiaru doświadczenia pacjentki;
– zaplanować cykliczne przeglądy danych i działania korygujące.
– Zintegrować ścieżki opieki:
– usprawnić przekazywanie informacji między AOS/POZ, położną środowiskową i oddziałami;
– określić standard wypisu i opieki poszpitalnej.
– Wzmocnić ład korporacyjny:
– zaktualizować regulaminy, zakresy obowiązków i upoważnienia;
– przejrzeć program zarządzania ryzykiem i polisę OC.
– Komunikacja z pacjentkami:
– poinformować o zmianach na stronie WWW, w poradniach i szkołach rodzenia;
– uwzględnić kanały zwrotnej informacji (ankiety, infolinia).
#### Co jeszcze wiemy z komunikatu i czego jeszcze nie wiemy
Na podstawie udostępnionych informacji wiadomo, że rozporządzenie akcentuje podmiotowe traktowanie rodzącej, współpracę z personelem medycznym oraz respektowanie praw pacjenta i ma zapewnić jednolity sposób postępowania w całym kraju. Brakuje natomiast szczegółowych zapisów dotyczących konkretnych paragrafów, wskaźników czy terminów wdrożenia. Zaleca się ścisłe śledzenie publikacji aktu prawnego oraz ewentualnych wytycznych wdrożeniowych resortu.
Źródło: https://www.gov.pl/web/zdrowie/kobieta-w-okresie-okoloporodowym-i-jej-dziecko-w-centrum-uwagi–zmiany-w-przepisach
Uwaga: Niniejszy materiał ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. Szczegółowe obowiązki placówki należy ustalić na podstawie opublikowanego brzmienia rozporządzenia oraz konsultacji z działem prawnym.