23 października minister zdrowia podpisała zmiany w rozporządzeniu w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej. Priorytetem jest podmiotowe traktowanie kobiety rodzącej, ścisła współpraca z personelem medycznym i respektowanie praw pacjenta, a także jednolity sposób postępowania wobec kobiety w okresie okołoporodowym i jej dziecka, niezależnie od miejsca zamieszkania.
#### Zmiany w przepisach: standard organizacyjny opieki okołoporodowej – najważniejsze założenia
Zgodnie z komunikatem Ministerstwa Zdrowia zmiany w rozporządzeniu akcentują cztery filary: podmiotowe traktowanie kobiety w okresie okołoporodowym, partnerską współpracę pacjentki z personelem medycznym, pełne respektowanie praw pacjenta oraz zapewnienie jednolitego postępowania w całym kraju. Oznacza to konieczność spójnego ujęcia procesów klinicznych i administracyjnych, które przekładają się na doświadczenie pacjentki i bezpieczeństwo matki oraz noworodka.
Na ten moment komunikat źródłowy nie zawiera pełnej listy paragrafów, dat wejścia w życie ani danych liczbowych. Kluczowe będzie zapoznanie się z opublikowanym brzmieniem rozporządzenia w Dzienniku Ustaw i uzgodnienie interpretacji z zespołem prawnym placówki. Dla managerów to sygnał do przeglądu lokalnych procedur, formularzy i ścieżek opieki pod kątem zgodności ze standardem organizacyjnym opieki okołoporodowej po zmianach.
#### Podmiotowe traktowanie kobiety w okresie okołoporodowym – implikacje organizacyjne
Podmiotowość pacjentki to nie tylko hasło, ale wymóg przekładający się na konkretne działania organizacyjne. Obejmuje m.in. jasne reguły komunikacji klinicznej, procedury uzyskiwania świadomej zgody, zapewnienie intymności i poszanowania godności, a także realny udział pacjentki w decyzjach dotyczących postępowania okołoporodowego. W praktyce oznacza to konieczność:
– ustandaryzowania rozmów informacyjnych (format „wyjaśnij–sprawdź zrozumienie”),
– doprecyzowania punktów decyzyjnych, w których pacjentka wybiera spośród opcji zgodnych ze standardem,
– zabezpieczenia warunków dla prywatności i komfortu (organizacja przestrzeni, zasady obecności osoby bliskiej, dyskretna komunikacja w zespole),
– konsekwentnego dokumentowania preferencji i decyzji pacjentki w dokumentacji medycznej.
Wiele z tych elementów już wynika z przepisów o prawach pacjenta i wcześniejszych standardów. Aktualizacja rozporządzenia wzmacnia jednak oczekiwanie, by były stosowane jednolicie i mierzalnie, bez różnic terytorialnych.
#### Współpraca z personelem medycznym i interdyscyplinarność opieki okołoporodowej
Współpraca z personelem medycznym w rozumieniu zmian to partnerskie relacje pacjentka–zespół oraz lepsza koordynacja w obrębie zespołu położniczego i neonatologicznego. Z perspektywy organizacyjnej warto doprecyzować:
– podział ról i odpowiedzialności (położna prowadząca, lekarz położnik, anestezjolog, neonatolog, personel wsparcia),
– zasady przekazywania informacji (handoff) na kolejnych etapach ścieżki pacjentki,
– tryb konsultacji i eskalacji klinicznej (kiedy i w jaki sposób włączać specjalistów),
– punkt kontaktowy dla pacjentki i osoby towarzyszącej, aby ograniczyć dezinformację i zminimalizować konflikty.
Taki model pracy sprzyja bezpieczeństwu klinicznemu i ogranicza ryzyka roszczeń, ponieważ decyzje są transparentne, udokumentowane i spójne z aktualnym standardem.
#### Respektowanie praw pacjenta w opiece okołoporodowej – zgodność z przepisami
Rozporządzenie akcentuje respektowanie praw pacjenta – co dla placówki oznacza konieczność zgodności z ustawą o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz przepisami o dokumentacji medycznej i ochronie danych. W praktyce należy zapewnić:
– przejrzyste i zrozumiałe komunikaty o stanie zdrowia, ryzykach i alternatywach,
– prawidłowe pozyskiwanie i archiwizację zgód na świadczenia i procedury,
– zasady obecności osoby bliskiej zgodne z aktualnymi przepisami i bezpieczeństwem epidemiologicznym,
– poszanowanie intymności na każdym etapie opieki,
– sprawne kanały składania skarg i wniosków oraz procedurę szybkiego reagowania.
Warto przeprowadzić audyt zgodności z prawami pacjenta w obszarach obarczonych ryzykiem konfliktu (przyjęcie, poród, zabiegi, opieka nad noworodkiem, wypis).
#### Jednolity sposób postępowania bez względu na miejsce zamieszkania – redukcja nierówności
Zapewnienie jednolitego sposobu postępowania oznacza wyrównanie standardu opieki bez względu na region i poziom referencyjny, w granicach zadań danego podmiotu. Z perspektywy zarządczej należy:
– przełożyć zapisy rozporządzenia na lokalne ścieżki kliniczne (pathways) i listy kontrolne,
– ujednolicić formularze (informacje dla pacjentki, zgody, ankiety),
– zapewnić spójne kryteria kwalifikacji i eskalacji (np. przekazanie do ośrodka wyższego poziomu),
– monitorować stosowanie procedur poprzez wskaźniki jakości i regularne przeglądy przypadków.
Taki model minimalizuje różnice w doświadczeniu pacjentek i ułatwia zarządzanie jakością na poziomie jednostki i systemu.
#### Obszary wymagające aktualizacji w placówkach medycznych
Biorąc pod uwagę kierunek zmian, placówki mogą potrzebować aktualizacji w następujących obszarach (konkretne wymogi należy zweryfikować w opublikowanym rozporządzeniu):
– Polityki i procedury: przyjęcie do porodu, komunikacja z pacjentką, informowana zgoda, poszanowanie intymności, zasady obecności osoby bliskiej, ścieżka opieki nad noworodkiem.
– Dokumentacja: ujednolicone formularze informacji i zgód, czytelne wzory wpisów, arkusze przekazania pacjentki, możliwe załączniki odzwierciedlające preferencje pacjentki.
– Szkolenia personelu: komunikacja z pacjentką, prawa pacjenta, praca zespołowa, postępowania standardowe i algorytmy eskalacji.
– Organizacja pracy: przypisanie ról, koordynacja interdyscyplinarna, dyżury i dostępność konsultacji.
– Infrastruktura i logistyka: zapewnienie intymności (parawany, sale jednoosobowe, zasady wstępu), oznakowanie dla pacjentek, dostępność materiałów informacyjnych.
– Jakość i bezpieczeństwo: wskaźniki monitorujące stosowanie standardów, przeglądy zdarzeń niepożądanych, mechanizmy informacji zwrotnej od pacjentek.
– IT i RODO: zgodność formularzy elektronicznych, uprawnienia dostępu, ścieżki audytu, czytelność komunikatów w systemach e-zdrowia.
– Współpraca między poziomami opieki: ustalone procedury przekazań, kontakt z POZ/położnymi środowiskowymi i poradniami ginekologiczno-położniczymi.
Powyższa lista odzwierciedla najczęstsze „punkty tarcia” między literą prawa a praktyką. Jej zaadresowanie sprzyja pełnej implementacji standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej.
#### Ryzyka braku dostosowania i koszty niezgodności
Opóźnienia we wdrożeniu zmian mogą skutkować: wzrostem liczby skarg i roszczeń, negatywnymi wynikami kontroli (w tym Rzecznika Praw Pacjenta i płatnika), niejednolitym postępowaniem w zespole, a w konsekwencji gorszymi wynikami doświadczenia pacjentki (PREMs) i bezpieczeństwa. Po stronie kosztów należy uwzględnić nie tylko potencjalne sankcje, ale także koszty „jakości złej” – powtórne procedury, wydłużony pobyt, obciążenia wizerunkowe i rotację kadr wynikającą z niejasnych ról i procedur.
#### Dlaczego to ważne dla placówek
– Zapewnienie zgodności z obowiązującym standardem organizacyjnym opieki okołoporodowej to warunek bezpieczeństwa prawnego i kontraktowego.
– Jednolite, podmiotowe podejście realnie poprawia doświadczenie pacjentki i komunikację, co redukuje liczbę sporów i skarg.
– Lepsza koordynacja pracy zespołu poprawia wyniki kliniczne oraz efektywność organizacji (mniej przerw w procesie, mniej błędów przekazania).
– Spójne procedury i dokumentacja ułatwiają onboarding nowych pracowników i stabilizują jakość w sytuacjach wysokiego obciążenia.
– Dostosowanie się teraz ogranicza koszty „gaszenia pożarów” po wejściu przepisów w życie i wzmacnia reputację placówki jako bezpiecznego i przyjaznego miejsca porodu.
#### Co zrobić teraz (checklista)
– Zweryfikować źródło prawa: śledzić publikację rozporządzenia w Dzienniku Ustaw; zebrać pełne brzmienie i terminy wejścia w życie.
– Powołać zespół wdrożeniowy: kierownik oddziału, położna oddziałowa, przedstawiciel neonatologii, anestezjolog, dział prawny, jakość, RODO, administracja.
– Wykonać gap analysis: porównać istniejące procedury, formularze i praktyki z wymaganiami rozporządzenia; zidentyfikować ryzyka i priorytety.
– Zaktualizować procedury i ścieżki pacjenta: przyjęcie, poród, opieka nad noworodkiem, komunikacja z pacjentką, zgody, eskalacja kliniczna.
– Ujednolicić dokumentację: zaktualizować formularze informacji i zgód; przygotować jasne materiały dla pacjentek (język zrozumiały, bez żargonu).
– Przeprowadzić szkolenia: prawa pacjenta, komunikacja, standardy postępowania, rola osoby bliskiej, poszanowanie intymności.
– Zorganizować komunikację wewnętrzną: krótkie kompendium zmian, Q&A dla personelu, harmonogram wejścia przepisów.
– Zabezpieczyć infrastrukturę: elementy prywatności, oznakowanie, dostępność miejsc dla osoby bliskiej zgodnie z przepisami i bezpieczeństwem.
– Ustawić mierniki i audyty: wskaźniki przestrzegania standardu (np. kompletność zgód, czas reakcji na zgłoszenie, zgodność z pathway), kwartalne przeglądy przypadków.
– Uporządkować ścieżki przekazań: procedury współpracy z innymi poziomami referencyjnymi, ustalone kontakty, kryteria przekazania.
– Skonfigurować systemy IT: pola obowiązkowe w dokumentacji, alerty dot. zgód, rejestry zdarzeń, uprawnienia dostępu.
– Zaplanować informację dla pacjentek: aktualne informacje na stronie www i w materiałach drukowanych, jasne instrukcje „czego się spodziewać”.
– Utworzyć kanał feedbacku: ankiety PREMs po wypisie, szybka ścieżka rozpatrywania uwag.
– Zabezpieczyć budżet i harmonogram: koszty szkoleń, druku formularzy, modyfikacji IT, ewentualnych zmian infrastrukturalnych.
– Skonsultować wątpliwości: w razie niejasności interpretacyjnych – dział prawny, konsultant wojewódzki, biuro Rzecznika Praw Pacjenta.
#### Uwaga dotycząca zakresu informacji i interpretacji przepisów
Powyższe omówienie opiera się na oficjalnym komunikacie Ministerstwa Zdrowia i podkreślonych w nim kierunkach zmian. Komunikat nie zawiera pełnych danych operacyjnych (np. wszystkich paragrafów czy terminów). Przed wdrożeniem zmian należy odnieść się do opublikowanego tekstu rozporządzenia i uzupełnić działania o wewnętrzną interpretację prawną.
Źródło: https://www.gov.pl/web/zdrowie/kobieta-w-okresie-okoloporodowym-i-jej-dziecko-w-centrum-uwagi–zmiany-w-przepisach