Nowe bezpłatne leczenie zapowiadane od 1 stycznia 2026 roku to ważna zmiana w polityce świadczeń gwarantowanych. Dla menedżerów placówek to jednocześnie wyzwanie operacyjne i finansowe, które wymaga przygotowań z wyprzedzeniem.
#### Nowe bezpłatne leczenie – co wiemy na dziś
Z dostępnych zapowiedzi (źródło: Rynek Zdrowia) wynika, że od 1 stycznia 2026 r. część świadczeń ma stać się bezpłatna dla pacjentów, co należy czytać jako rozszerzenie koszyka świadczeń gwarantowanych lub zniesienie współpłacenia w określonych obszarach. Na moment przygotowania artykułu nie ma pełnych danych co do:
– dokładnego zakresu świadczeń i populacji objętej zmianą,
– taryf i wyceny nowych procedur,
– warunków realizacji i sprawozdawczości,
– ewentualnych limitów i sposobu kwalifikacji pacjentów.
Ostateczny kształt reformy poznamy w rozporządzeniach Ministra Zdrowia (koszyk świadczeń gwarantowanych) oraz w zarządzeniach prezesa NFZ w sprawie warunków zawierania i realizacji umów. Zwyczajowo poprzedzą je projekty w RCL oraz stanowiska AOTMiT w zakresie taryf.
#### Od 1 stycznia 2026 roku – ramy prawne i harmonogram
– Termin wejścia w życie: 1 stycznia 2026 r. oznacza pełny rok budżetowy i cykl kontraktowania w oparciu o nowe zasady.
– Etapy: publikacja rozporządzeń (koszyk + standardy organizacyjne), następnie zarządzenia NFZ (warunki, sprawozdawczość, finansowanie), potem aneksowanie umów/nowe konkursy.
– Vacatio legis: możliwe są krótkie okresy przejściowe, ale w praktyce przygotowania (kadry, IT, logistyka) trzeba rozpocząć wcześniej, bo wiele elementów (np. moduły rozliczeniowe HIS) ma długi lead time.
#### Zakres świadczeń i kryteria kwalifikacji – możliwe scenariusze
W zależności od ostatecznych przepisów zmiana może obejmować:
– dodanie nowych procedur do koszyka świadczeń gwarantowanych (np. wybrane terapie, badania diagnostyczne, programy zdrowotne),
– zniesienie współpłacenia dla określonych grup (np. wiek, choroby przewlekłe, ciąża),
– poszerzenie wskazań refundacyjnych lub nowych programów lekowych.
Krytyczne z perspektywy placówki będą:
– kryteria kwalifikacji (ICD-10/ICD-11, ICD-9, rozpoznania wiodące, progi wyników badań),
– ścieżka pacjenta (wymóg e-skierowania, konsultacji referencyjnej, kolejność świadczeń),
– warunki realizacji (wyposażenie, personel z określonymi kompetencjami, dostępność 24/7 lub T0/T1),
– wskaźniki jakości i monitorowanie (raportowanie do NFZ, rejestry, ankiety PREM/PROM).
Ponieważ brak jeszcze ostatecznych dokumentów, planowanie należy oprzeć na wariantach i analizie przepustowości.
#### Finansowanie i rozliczenia z NFZ – implikacje dla budżetu
– Taryfy i punktacja: AOTMiT może zaproponować nowe wyceny. Dla placówek kluczowe będzie porównanie taryf do kosztu własnego (FTE, media, leki/wyroby, amortyzacja).
– Model rozliczeń: JGP/JGP onkologiczne, ryczałt PSZ, stawki kapitacyjne, budżet powierzony, programy lekowe – każdy z nich niesie inne ryzyka limitów i korekt.
– Limity i dostępność: nawet „bezpłatne” po stronie pacjenta nie znaczy „nielimitowane” po stronie świadczeniodawcy. Oczekujmy limitów lub budżetów celowych.
– Przepływy finansowe: potencjalny wzrost wolumenów zwiększy zapotrzebowanie na kapitał obrotowy (leki, wyroby, testy, outsourcing diagnostyki) oraz presję na terminy płatności NFZ.
– Rozliczenia i sprawozdawczość: aktualizacje słowników ICD-9/ICD-10, TISS, świadczeń gwarantowanych, słowników katalogu produktów NFZ, a także zgodność z e-skierowaniem i e-receptą.
#### Wpływ na ścieżkę pacjenta i dostępność świadczeń
Zniesienie współpłacenia zwiększa popyt. Typowe efekty:
– wzrost liczby zgłoszeń w POZ i AOS, większa liczba e-skierowań,
– przesunięcie pacjentów z segmentu komercyjnego do publicznego, co może wydłużyć kolejki, jeśli nie wzrosną moce,
– większa potrzeba koordynacji (konsylia, TPP, KSO/SOZ), aby uniknąć nieuzasadnionych hospitalizacji.
Dla placówki oznacza to konieczność skalowania trzech odcinków: rejestracja/triage, diagnostyka (laboratorium, obrazowanie) i interwencja/terapia.
#### Kadry, infrastruktura, logistyka – gotowość operacyjna
– Kadry: analiza obłożenia FTE (lekarze, pielęgniarki, diagności, fizjoterapeuci), plan rekrutacji i dyżurów, kompetencje wymagane w standardach.
– Infrastruktura: dostępność sal, stanowisk zabiegowych, aparatów (MR/CT/USG), stref ambulatoryjnych, zgodność z wymaganiami sanitarno-technicznymi.
– Logistyka: łańcuch dostaw leków i wyrobów medycznych, umowy serwisowe, zapasy bezpieczeństwa, alternatywni dostawcy.
– Kontrakty z partnerami: outsourcing laboratoriów, teleradiologia, transport medyczny – renegocjacje SLA pod wyższe wolumeny.
#### Komunikacja z pacjentami i zarządzanie popytem
– Transparentna informacja: kryteria kwalifikacji, niezbędne dokumenty, terminy, miejsce realizacji – spójne w rejestracji, na WWW i w IKP.
– Triage: teleporada pielęgniarska/lekarza, formularze preselekcyjne online, przypomnienia i potwierdzenia wizyt, aby ograniczać no-shows.
– Edukacja: materiały o przygotowaniu do zabiegu/badania, zgodzie świadomej, zasadach bezpieczeństwa – skracają czas obsługi i liczbę odroczeń.
#### Ryzyka prawne i compliance – dokumentacja i sprawozdawczość
– Zgody, RODO, EDM: aktualizacja wzorów zgód i klauzul informacyjnych. Zapewnienie pełnej ścieżki dowodowej w EDM (HIS, LIS, RIS).
– Warunki realizacji: dokumentacja personelu (kwalifikacje, szkolenia), spełnienie norm lokalowych i sprzętowych – przygotowanie do kontroli NFZ i sanepidu.
– Audyty wewnętrzne: zgodność kodowania świadczeń, kompletność sprawozdań, testy zgodności z nowymi zarządzeniami NFZ i słownikami.
#### Cyfryzacja: systemy HIS, EDM, e-skierowanie, IKP
– Aktualizacje systemów: moduły rozliczeniowe, słowniki świadczeń, mapowanie katalogów NFZ, integracje z P1 (e-recepta, e-skierowanie, e-zlecenie).
– Interoperacyjność: wymiana danych z partnerami (HL7/FHIR), rejestrami medycznymi, AOS/POZ, aby zamknąć ścieżki pacjenta bez braków.
– Analityka: dashboardy obłożenia, TAT diagnostyczny, KPI jakości, kontrola kosztu jednostkowego i odchyleń od taryfy.
#### Wskaźniki jakości i monitorowanie – czego oczekiwać
– Wskaźniki dostępności: czas do pierwszej wizyty, czas do procedury, odsetek nieodbytych świadczeń.
– Wskaźniki kliniczne: powikłania, readmisje, kompletność diagnostyki w standardowym oknie czasowym.
– Doświadczenie pacjenta: PREM/PROM, skargi i reklamacje, NPS – coraz częściej element oceny w umowach.
#### Dlaczego to ważne dla placówek
– Popyt i reputacja: „bezpłatne” po stronie pacjenta zwiększa zainteresowanie, a placówki przygotowane organizacyjnie i komunikacyjnie zyskają przewagę konkurencyjną.
– Przychody i ryzyka: większy wolumen świadczeń może zwiększyć przychody, ale tylko przy odpowiedniej taryfie, kontroli kosztów i minimalizacji korekt rozliczeniowych.
– Strategia: zmiana może przestawić profil usług (np. z komercyjnych na NFZ) lub otworzyć nowe linie świadczeń; wymaga to decyzji inwestycyjnych teraz, nie w grudniu 2025.
– Compliance: dobra dokumentacja i zgodność z warunkami realizacji to mniejsze ryzyko zwrotów i kar po kontrolach.
#### Co zrobić teraz (checklista)
Strategia i finanse:
– Przeprowadź analizę scenariuszową popytu (3 warianty: konserwatywny, bazowy, wysoki).
– Wyceń koszt jednostkowy kluczowych świadczeń i porównaj z ostatnimi taryfami AOTMiT.
– Zbuduj bufor finansowy/limit kredytowy pod wzrost kapitału obrotowego w I kwartale 2026.
Kontraktowanie i prawo:
– Monitoruj projekty rozporządzeń MZ i zarządzeń NFZ; wyznacz osobę odpowiedzialną.
– Przygotuj listę świadczeń, które chcesz zgłosić do kontraktowania/aneksowania.
– Zweryfikuj spełnienie warunków realizacji (personel, sprzęt, lokal) i komplet dokumentów.
Operacje i kadry:
– Zaktualizuj plan obsady dyżurowej i harmonogramów poradni; zaplanuj rekrutacje.
– Oceń przepustowość krytycznych odcinków (rejestracja, diagnostyka, zabieg).
– Zabezpiecz dostawy leków i wyrobów; renegocjuj SLA z laboratoryjnymi i obrazowymi partnerami.
Cyfryzacja i rozliczenia:
– Zaplanuj aktualizację HIS/LIS/RIS, testy integracji z P1 i Portalem Świadczeniodawcy.
– Przygotuj mapowanie nowych kodów świadczeń i walidatory sprawozdań.
– Zbuduj dashboard KPI: wolumen, czas oczekiwania, korekty NFZ, koszt jednostkowy.
Ścieżka pacjenta i komunikacja:
– Opracuj kryteria kwalifikacji i algorytmy triage dla rejestracji.
– Przygotuj materiały informacyjne (WWW, infolinia, gabinety) o nowych zasadach.
– Wdroż automatyczne przypomnienia i potwierdzenia wizyt; analizuj no-shows.
Compliance i jakość:
– Zaktualizuj wzory zgód i klauzul RODO, w tym dla nowych świadczeń.
– Przeprowadź wewnętrzny audyt dokumentacji i kodowania.
– Przygotuj plan szkoleń personelu w zakresie standardów i sprawozdawczości.
#### Uwagi o niepewności i źródłach
Na dziś brak pełnych i wiążących dokumentów określających zakres, taryfy i warunki realizacji „nowego bezpłatnego leczenia”. Decyzje operacyjne należy podejmować iteracyjnie, wraz z pojawianiem się projektów aktów prawnych i komunikatów NFZ/AOTMiT. Źródło ogólne: Rynek Zdrowia (adres podany przez zamawiającego). Zalecane jest stałe monitorowanie RCL, stron MZ, AOTMiT i NFZ.
#### Podsumowanie
Wejście w życie od 1 stycznia 2026 r. nowych bezpłatnych świadczeń to realny „ukłon w stronę pacjentów”, ale też test dojrzałości organizacyjnej świadczeniodawców. Placówki, które już teraz wykonają analizę scenariuszy, zabezpieczą kadry, zaktualizują systemy IT i przygotują przejrzystą komunikację, wejdą w 2026 rok z przewagą. Brak pełnych danych nie zwalnia z przygotowań – przeciwnie, wymaga elastyczności i gotowości do szybkiego aneksowania procesów, gdy tylko pojawią się akty wykonawcze.