Zgodnie z rekomendacjami Zespołu do spraw zmian systemowych w centrach zdrowia psychicznego, kierownictwo Ministerstwa Zdrowia podjęło decyzję o przedłużeniu programu pilotażowego w Centrach Zdrowia Psychicznego do 31 grudnia 2026 r.
#### Przedłużenie pilotażu CZP do końca 2026 r. – kluczowe informacje dla managerów
Ministerstwo Zdrowia potwierdziło kontynuację pilotażu w Centrach Zdrowia Psychicznego (CZP) do końca 2026 r. Decyzja ta wynika z rekomendacji zespołu pracującego nad kierunkami zmian systemowych i ma zapewnić ciągłość opieki psychiatrycznej oraz możliwość dalszego doskonalenia modelu środowiskowego. Z perspektywy zarządzających placówkami to sygnał stabilizacji organizacyjnej, ale także konieczność utrzymania gotowości do raportowania i współpracy z płatnikiem i resortem zdrowia w obszarze ewaluacji.
Komunikat ministerialny ma charakter ogólny: nie precyzuje szczegółów dotyczących ewentualnych modyfikacji sposobu finansowania, zakresu świadczeń czy nowych wskaźników monitorowania. Do czasu publikacji bardziej szczegółowych wytycznych należy przyjąć, że dotychczasowe reguły pilotażu pozostają punktem odniesienia, a wszelkie zmiany będą komunikowane przez MZ i oddziały wojewódzkie NFZ w trybie roboczym (np. poprzez aneksy do umów lub interpretacje).
#### Centra Zdrowia Psychicznego – założenia pilotażu i aktualny zakres
Model CZP opiera się na opiece środowiskowej, skoncentrowanej na szybkim dostępie do pomocy, koordynacji ścieżki pacjenta i łączeniu interwencji ambulatoryjnych, środowiskowych i – w razie potrzeby – szpitalnych. Kluczowym elementem jest punkt zgłoszeniowo-koordynacyjny, który umożliwia przyjęcie zgłoszenia, wstępną ocenę potrzeb i zaplanowanie dalszej ścieżki diagnostyczno-terapeutycznej. W ramach pilotażu rozwijane są m.in. zespoły pracujące w środowisku (w tym wizyty domowe) i rozwiązania skracające czas do pierwszego kontaktu.
Placówki realizujące pilotaż są zobowiązane do ścisłej współpracy międzysektorowej – z podstawową opieką zdrowotną, ośrodkami pomocy społecznej, organizacjami pozarządowymi oraz samorządami. Celem jest zapewnienie ciągłości opieki, ograniczenie hospitalizacji tam, gdzie wystarczają świadczenia środowiskowe, oraz lepsze wsparcie w kryzysach zdrowia psychicznego.
#### Co oznacza przedłużenie pilotażu CZP do 2026 r. dla planowania operacyjnego
Dla managerów placówek decyzja o przedłużeniu to możliwość planowania kadr, infrastruktury i procesów w dłuższym horyzoncie. W praktyce oznacza to:
– utrzymanie i rozwijanie zespołów wielodyscyplinarnych (psychiatrzy, psycholodzy, psychoterapeuci, pielęgniarki psychiatryczne, terapeuci środowiskowi, pracownicy socjalni),
– dalsze wzmacnianie punktów zgłoszeniowo-koordynacyjnych i ścieżek szybkiego dostępu,
– dopracowanie procedur koordynacji opieki, w tym przepływu informacji i zgód pacjentów,
– inwestycje w narzędzia cyfrowe wspierające rejestrację, monitorowanie i sprawozdawczość.
Przedłużenie pilotażu daje czas na wdrożenie usprawnień, które często wymagają kilku cykli doskonalenia: od mapowania procesu, przez wdrożenie zmiany, po pomiar efektu. To również szansa na umocnienie partnerstw lokalnych i stabilizację zespołów.
#### Finansowanie w pilotażu CZP do końca 2026 r. – kwestie rozliczeń i ryzyka
Komunikat Ministerstwa nie podaje szczegółów dotyczących mechanizmów finansowych w okresie przedłużenia. W praktyce placówki powinny:
– monitorować komunikaty MZ i NFZ oraz interpretacje OW NFZ dotyczące sprawozdawczości i aneksowania umów,
– weryfikować, czy nie pojawią się zmiany w katalogach świadczeń, opisie produktów rozliczeniowych lub w raportowaniu wskaźników,
– dbać o przejrzystość kosztów i efektywność wykorzystania zasobów pomiędzy opieką środowiskową, ambulatoryjną i stacjonarną,
– utrzymywać rezerwy operacyjne na wypadek opóźnień w przepływach finansowych.
Do czasu publikacji nowych wytycznych bezpiecznym założeniem jest kontynuacja dotychczasowych praktyk rozliczeniowych, przy jednoczesnym przygotowaniu do szybkiego dostosowania się do potencjalnych modyfikacji.
#### Współpraca z samorządem i siecią lokalnych usług w modelu CZP
Skuteczność CZP zależy od gęstej sieci współpracy. Dla managerów kluczowe jest formalizowanie relacji (porozumienia, procedury kierowania, kontakt kryzysowy) z:
– ośrodkami pomocy społecznej i jednostkami organizacyjnymi samorządów,
– szkołami i poradniami (w części populacji), a także pracodawcami w obszarze powrotu do pracy,
– organizacjami pozarządowymi prowadzącymi wsparcie środowiskowe i grupy samopomocowe,
– opieką podstawową i zespołami ratownictwa medycznego w zakresie ścieżek przekazywania pacjentów.
Dobrze zaprojektowane ścieżki współpracy ograniczają wielokrotne przyjęcia szpitalne i poprawiają doświadczenie pacjentów.
#### Monitoring jakości i wskaźników w pilotażu CZP – jak przygotować zespół
Przedłużenie pilotażu zwiększa wagę rzetelnego monitoringu. Chociaż komunikat nie precyzuje nowych wskaźników, praktyka pilotażu obejmuje standardowo pomiar dostępności, ciągłości opieki i bezpieczeństwa. Warto:
– zapewnić spójny opis procesów i standardów dokumentacji,
– zdefiniować lokalne KPI w zgodzie z wymaganiami pilotażu (np. czas do pierwszego kontaktu, odsetek pacjentów w opiece koordynowanej, utrzymanie w terapii),
– szkolić personel w zakresie poprawnego raportowania i pracy z danymi,
– prowadzić regularne przeglądy wyników i planów działań naprawczych.
Zespół, który rozumie, jak dane przekładają się na decyzje zarządcze i finansowanie, lepiej realizuje cele pilotażu.
#### Komunikacja z pacjentami i interesariuszami w związku z przedłużeniem pilotażu
Przedłużenie do końca 2026 r. to ważna informacja dla pacjentów, rodzin i partnerów. Warto przygotować:
– aktualizację treści na stronie placówki z informacją o kontynuacji programu i zasadach dostępu,
– jasne materiały dla pacjentów o trybie zgłoszeń i wsparciu kryzysowym,
– przekaz do partnerów lokalnych, aby ujednolicić oczekiwania i usprawnić kierowanie pacjentów,
– plan komunikacji wewnętrznej dla personelu, aby wszyscy posługiwali się spójnymi informacjami.
Spójna komunikacja ogranicza nieporozumienia i wzmacnia zaufanie do CZP.
#### Dlaczego to ważne dla placówek
– Stabilność działania: decyzja MZ zabezpiecza ciągłość modelu organizacyjnego i umożliwia dłuższe planowanie zasobów.
– Rozwój kompetencji: dodatkowy czas pozwala wzmocnić zespoły i wdrożyć kompleksowe szkolenia kliniczne oraz z zakresu opieki środowiskowej.
– Usprawnienia procesów: placówki mogą dokończyć kluczowe projekty jakościowe (np. standaryzację ścieżek, digitalizację zapisów).
– Partnerstwa lokalne: wzmocnienie współpracy z samorządami i organizacjami społecznymi poprawi efekty kliniczne i organizacyjne.
– Przygotowanie do docelowych zmian systemowych: okres do 2026 r. to czas na testowanie rozwiązań, które mogą stać się standardem po zakończeniu pilotażu.
#### Co zrobić teraz (checklista)
– Zweryfikuj status umowy: sprawdź obowiązującą umowę i aneksy z OW NFZ; upewnij się, że przepisy dotyczące sprawozdawczości i rozliczeń są aktualne.
– Ustal punkt kontaktowy ds. pilotażu: wyznacz osobę odpowiedzialną za monitorowanie komunikatów MZ/NFZ i koordynację wdrożeń.
– Przegląd kadr: oceń obsady w punktach zgłoszeniowo-koordynacyjnych, zespołach środowiskowych i poradni; zaplanuj rekrutacje lub przesunięcia.
– Standardy i procedury: uaktualnij procedury przyjęcia, oceny potrzeb, planu terapii i przekazywania między poziomami opieki; ujednolić wzory zgód i dokumentacji.
– Dane i raportowanie: przetestuj poprawność sprawozdań, zidentyfikuj luki w danych i przygotuj plan ich domknięcia; zaplanuj comiesięczne przeglądy KPI.
– Współpraca lokalna: odśwież porozumienia z OPS/PCPR, NGO i POZ; ustal aktualne osoby kontaktowe i zasady kierowania.
– Komunikacja: przygotuj komunikat dla pacjentów i partnerów o kontynuacji pilotażu; zaktualizuj stronę www i materiały informacyjne.
– Budżet i ryzyka: wykonaj rewizję budżetu na 2025–2026 w scenariuszu bez zmian i z modyfikacjami; zdefiniuj plan reagowania na ryzyka (kadry, popyt, finansowanie).
– Jakość i bezpieczeństwo: zaplanuj audyty wewnętrzne ścieżek pacjenta i bezpieczeństwa; wdrażaj działania korygujące.
– Szkolenia: przygotuj harmonogram szkoleń dla personelu w obszarach klinicznych, pracy środowiskowej, komunikacji i dokumentowania świadczeń.
#### Co dalej – oczekiwane kroki regulacyjne i harmonogram
W praktyce należy oczekiwać kolejnych komunikatów Ministerstwa Zdrowia i NFZ, które mogą doprecyzowywać:
– zasady rozliczeń i sprawozdawczości w okresie przedłużenia,
– ewentualne zmiany w katalogach świadczeń i standardach organizacyjnych,
– sposób i terminy ewaluacji pilotażu oraz wykorzystania wyników w projektowaniu docelowego modelu.
Do czasu pojawienia się szczegółów rekomendowane jest utrzymanie bieżących standardów pracy zgodnych z pilotażem oraz gotowość do szybkiej adaptacji.
#### Źródło i zastrzeżenia co do danych
Informacja o przedłużeniu pilotażu CZP została opublikowana przez Ministerstwo Zdrowia. Komunikat ma charakter ogólny i nie zawiera szczegółowych danych liczbowych ani pełnych parametrów wdrożenia w okresie 2025–2026. W niniejszym opracowaniu celowo unikamy podawania liczb i precyzyjnych wskaźników finansowych, które nie zostały oficjalnie ogłoszone. Zalecamy bieżące śledzenie komunikatów MZ i NFZ oraz kontakt z właściwym oddziałem wojewódzkim w sprawach dotyczących umów i sprawozdawczości.
Źródło: https://www.gov.pl/web/zdrowie/pilotaz-w-centrach-zdrowia-psychicznego-bedzie-przedluzony-do-konca-2026-r
Decyzja o przedłużeniu pilotażu do 31 grudnia 2026 r. stabilizuje ramy działania CZP i daje realną szansę na dopracowanie modelu opieki środowiskowej. Skuteczne wykorzystanie tego czasu wymaga jednak aktywnego zarządzania jakością, danymi i partnerstwami – tak, aby placówki były gotowe zarówno na bieżącą realizację zadań, jak i na potencjalne zmiany systemowe po zakończeniu pilotażu.