Po ponad dwóch latach ustawa o jakości w ochronie zdrowia wciąż nie działa operacyjnie – Ministerstwo zapowiada korekty i doprecyzowanie przepisów. Dla zarządzających oznacza to okres przejściowy, ale nie czas bezczynności.
#### Ustawa o jakości w ochronie zdrowia – co miała zmienić
Ustawa o jakości w ochronie zdrowia i bezpieczeństwie pacjenta miała wprowadzić spójny system zarządzania jakością i bezpieczeństwem, obejmujący m.in.:
– autoryzację jako podstawowy warunek udzielania świadczeń finansowanych ze środków publicznych,
– mierzalne wskaźniki jakości, w tym elementy wynikowe (outcome), procesowe i strukturalne,
– system raportowania zdarzeń niepożądanych oraz wnioskowania z incydentów,
– transparentność wyników jakościowych dla pacjentów i płatnika,
– mechanizmy finansowania powiązane z jakością (np. elementy pay-for-quality i preferencje w kontraktowaniu),
– wzmocnienie standardów bezpieczeństwa pacjenta oraz kultury uczenia się.
W praktyce wiele z tych elementów pozostaje niewdrożonych lub funkcjonuje fragmentarycznie, co ogranicza realny wpływ ustawy na codzienne zarządzanie placówką.
#### Dlaczego ustawa o jakości wciąż nie działa: bariery wdrożenia
Z doniesień branżowych i sygnałów z rynku wynika, że kluczowe blokady to:
– brak lub niepełność przepisów wykonawczych (rozporządzeń i wytycznych operacyjnych),
– niedostatecznie zdefiniowane i przetestowane wskaźniki jakości w poszczególnych zakresach świadczeń,
– niewystarczająca gotowość narzędzi IT do raportowania i wizualizacji danych jakościowych,
– wątpliwości co do podziału ról instytucjonalnych (autoryzacja, akredytacja, ocena wskaźników),
– trudności placówek w przygotowaniu danych źródłowych o odpowiedniej jakości i spójności,
– brak jasnego, obowiązującego powiązania wyników jakościowych z finansowaniem świadczeń.
Warto podkreślić: szczegółowe dane o skali wdrożenia nie są publicznie dostępne w pełnym zakresie. Wiemy jednak, że bez doprecyzowania podstaw wykonawczych placówki działają w reżimie przepisów, które trudno przełożyć na operacyjne wymogi.
#### Planowane zmiany w ustawie o jakości – czego można się spodziewać
Według źródeł branżowych zapowiadane są korekty mające:
– uprościć raportowanie i ograniczyć dublowanie sprawozdawczości,
– doprecyzować katalog i definicje wskaźników jakości, w tym zakres obowiązków raportowych,
– przesunąć lub etapować terminy implementacji, aby dostosować tempo zmian do możliwości placówek i systemów IT,
– urealnić relację między autoryzacją a akredytacją, tak by uniknąć dwóch równoległych i kosztownych ścieżek,
– zapewnić bezpieczne i nienaruszające kultury zaufania mechanizmy raportowania zdarzeń niepożądanych,
– wprowadzić bardziej czytelne powiązanie wyników jakościowych z kontraktowaniem i premiami jakościowymi.
Na dziś brak jest pełnych, publicznych projektów zmian – managerowie powinni więc przygotować organizacje na kilka możliwych scenariuszy, szczególnie w zakresie danych, procesów i kompetencji.
#### Wskaźniki jakości i zdarzenia niepożądane – priorytety wdrożenia
Nawet przy odroczonych terminach najbardziej prawdopodobnym obszarem zmian pozostaną:
– wskaźniki jakości (procesowe i wynikowe), w tym ścieżki terapeutyczne, wyniki kliniczne, readmisje, zakażenia, punktualność i kompletność dokumentacji oraz doświadczenie pacjenta (PREM) i wyniki zgłaszane przez pacjentów (PROM),
– systemowe raportowanie zdarzeń niepożądanych w logice „no blame”, z naciskiem na analizę przyczyn źródłowych i działania korygująco-zapobiegawcze (CAPA),
– standaryzacja danych i interoperacyjność z systemami zewnętrznymi płatnika i nadzoru.
Te trzy filary wymagają solidnego przygotowania organizacyjnego i jakości danych – bez nich kolejne rozporządzenia szybko staną się trudne do zrealizowania.
#### Autoryzacja, akredytacja i NFZ – co może się zmienić
Z perspektywy placówek:
– autoryzacja może pozostać warunkiem bazowym dla finansowania ze środków publicznych, ale jej zakres praktyczny wymaga doprecyzowania,
– akredytacja (np. CMJ) najpewniej nadal będzie narzędziem potwierdzającym dojrzałość systemu jakości – możliwe zmiany to uproszczenie kryteriów i ich lepsze mapowanie na wskaźniki,
– NFZ może silniej powiązać wyniki jakościowe z warunkami kontraktowania i premiami jakościowymi. Skala i tempo takich zmian nie są jednak przesądzone publicznie.
Warto przygotować się na audyty i weryfikację danych jakościowych zarówno w toku kontraktowania, jak i rozliczeń bieżących.
#### Dlaczego to ważne dla placówek
– Pacjent i rynek: Transparentność wyników jakościowych zwiększy presję pacjentów i konkurencję na jakość, również w segmentach publicznych.
– Finanse: W dłuższej perspektywie część finansowania może być trwale skorelowana z jakościowymi KPI. Braki w jakości danych mogą oznaczać utratę przychodów.
– Ryzyko i compliance: Niewdrożenie systemu jakości i bezpieczeństwa to ekspozycja na zdarzenia niepożądane, roszczenia i negatywne oceny organów nadzoru.
– Efektywność operacyjna: Dobrze zaprojektowany system jakości redukuje marnotrawstwo, skraca ścieżki decyzyjne i stabilizuje wyniki kliniczne.
– Reputacja i HR: Placówki z dojrzałą kulturą bezpieczeństwa łatwiej pozyskują i utrzymują kadrę oraz partnerów.
#### Co zrobić teraz (checklista)
– Wyznacz właściciela programu jakości (sponsor z zarządu) oraz lidera operacyjnego (quality manager).
– Zmapuj wymagania ustawy i projektowanych zmian na procesy placówki (gap analysis).
– Zbuduj rejestr wskaźników jakości (KPI) – zacznij od 8–12 miar kluczowych dla głównych zakresów świadczeń.
– Przeprowadź inwentaryzację danych: źródła, kompletność, słowniki kodowe, linie ETL, odpowiedzialności.
– Ustal definicje operacyjne KPI (metryki, populacje, wykluczenia, częstotliwość, źródło prawdy).
– Uporządkuj raportowanie zdarzeń niepożądanych: prosty formularz, anonimowość, ścieżka eskalacji, analiza przyczyn źródłowych, CAPA.
– Zintegruj system jakości z dokumentacją medyczną (HIS), rozliczeniami (NFZ) i kontrolą zakażeń (HACCP/IPS).
– Zweryfikuj zgodność z RODO i zasadami bezpieczeństwa informacji (rola IOD, minimalizacja danych, retencja).
– Przeszkol kadrę kliniczną i administracyjną: kultura „no blame”, zgłaszanie incydentów, praca na wskaźnikach.
– Wybierz narzędzia IT do dashboardów jakości i śledzenia CAPA; rozważ rozwiązania BI z kontrolą uprawnień.
– Opracuj politykę komunikacji z pacjentem: informacja zwrotna po incydencie, obsługa skarg, badania PREM/PROM.
– Przygotuj plan audytów wewnętrznych (co najmniej kwartalnie) i przegląd zarządczy systemu jakości.
– Zdecyduj o ścieżce akredytacyjnej (np. CMJ) – harmonogram, budżet, audyt wstępny.
– Ustal scenariusze finansowe: jak zmiany w jakości mogą wpłynąć na kontraktowanie i przychody.
– Monitoruj na bieżąco projekty rozporządzeń MZ i komunikaty NFZ; aktualizuj plan wdrożenia co kwartał.
#### Najczęstsze błędy placówek przy wdrażaniu jakości
– Traktowanie jakości jako projektu „obok”, a nie elementu codziennego zarządzania klinicznego.
– Nadmierne poleganie na dokumentacji papierowej bez rygoru danych źródłowych i wersjonowania.
– Brak spójnych definicji wskaźników i „pojedynczego źródła prawdy” dla raportów.
– Koncentracja na zgodności formalnej zamiast na przyczynach źródłowych i działaniach korygujących.
– Zbyt skomplikowane formularze zgłoszeń zdarzeń – efekt: niska kulturę raportowania.
– Pominięcie perspektywy pacjenta (PREM/PROM) i włączenia personelu w projektowanie ulepszeń.
#### Minimalny zestaw dokumentów i procedur, które warto mieć „na już”
– Polityka jakości i bezpieczeństwa pacjenta z podpisem zarządu.
– Procedura zarządzania zdarzeniami niepożądanymi (zgłaszanie, analiza, CAPA, feedback).
– Księga wskaźników jakości (definicje, źródła danych, częstotliwość, właściciele KPI).
– Rejestr ryzyk klinicznych i operacyjnych wraz z planami ograniczania ryzyka.
– Procedury kluczowe: identyfikacja pacjenta, zgoda poinformowana, przerwanie ciągłości leczenia, przekazanie informacji.
– Plan audytów wewnętrznych i przeglądu zarządczego, w tym matryca kompetencji.
– Polityka ochrony danych i bezpieczeństwa informacji (RODO, incydenty, retencja).
#### Konsekwencje dla finansowania i kontraktowania NFZ
Nawet jeśli zmiany legislacyjne przesuną terminy, trend w kierunku jakościowego kontraktowania jest czytelny. Możliwe następstwa dla placówki:
– włączenie wybranych KPI do kryteriów oceny ofert i rozliczeń,
– premie jakościowe za spełnienie progów lub poprawę rok do roku,
– większa transparentność porównań między świadczeniodawcami.
Brak przygotowania danych i procesów może realnie ograniczyć możliwości pozyskania lub utrzymania kontraktów w przyszłości.
#### Harmonogram działań w najbliższych miesiącach (orientacyjnie)
– 0–1 miesiąc: powołanie zespołu, przegląd wymagań, audyt danych, wybór KPI pilotażowych.
– 2–3 miesiąc: wdrożenie raportowania incydentów, pierwsze dashboardy, szkolenia personelu.
– 4–6 miesiąc: stabilizacja pomiarów KPI, pierwsze cykle CAPA, audyty wewnętrzne, przygotowanie do akredytacji (jeśli planowana).
– 6+ miesięcy: doskonalenie wskaźników, rozszerzenie PREM/PROM, przygotowanie do wymagań rozporządzeń i ewentualnego jakościowego kontraktowania.
(To ramowy plan – należy dopasować do wielkości, profilu i dojrzałości placówki).
#### Podsumowanie i rekomendacje dla kadry zarządzającej
– Nie czekaj na finalny kształt rozporządzeń. Przygotuj fundamenty: dane, procesy i kompetencje.
– Zacznij od minimalnego, ale wiarygodnego zestawu wskaźników i prostej, zaufanej ścieżki raportowania zdarzeń.
– Osadź jakość w strategii i budżecie, a odpowiedzialność – na poziomie zarządu i liderów klinicznych.
– Buduj kulturę bezpieczeństwa: bez kar za zgłaszanie, z obowiązkową analizą i zamykaniem działań naprawczych.
– Śledź komunikaty MZ i NFZ – aktualizuj plan co kwartał, uwzględniając możliwe korekty przepisów.
#### Źródło
Na podstawie doniesień branżowych, m.in.: https://www.rynekzdrowia.pl/Finanse-i-zarzadzanie/Po-ponad-dwoch-latach-ustawa-o-jakosci-w-ochronie-zdrowia-wciaz-nie-dziala-Beda-zmiany,276576,1.html
Uwaga: szczegółowe projekty zmian nie są w pełni publicznie dostępne w momencie przygotowania artykułu. Zalecamy monitorowanie oficjalnych komunikatów MZ i NFZ oraz projektów aktów wykonawczych.