Nawet 5 lat więzienia i 5 tys. zł grzywny – takie sankcje przewiduje projekt nowelizacji Kodeksu karnego i Kodeksu wykroczeń, przyjęty przez Radę Ministrów. Celem jest wzmocnienie ochrony przed przemocą wobec funkcjonariuszy publicznych, ratowników medycznych, pracowników ochrony zdrowia oraz obywateli reagujących na sytuacje zagrożenia.
#### Nowelizacja Kodeksu karnego i Kodeksu wykroczeń – skuteczniejsza ochrona przed przemocą
Zgodnie z informacją rządową, przyjęty projekt podnosi poziom ochrony prawnej dla kluczowych grup zawodowych pełniących zadania publiczne (m.in. policjantów, strażaków, strażników miejskich, ratowników medycznych), a także rozszerza tę ochronę na lekarzy, pielęgniarki, ratowników górskich i wodnych oraz obywateli, którzy niosąc pomoc, narażają własne zdrowie lub życie. Ma to przeciwdziałać narastającemu zjawisku agresji fizycznej i werbalnej w przestrzeni publicznej, w tym w placówkach medycznych i w ich otoczeniu.
Na moment publikacji ogłoszono ramowe założenia projektu, bez pełnego brzmienia wszystkich przepisów szczegółowych. Oznacza to, że na etapie prac parlamentarnych mogą pojawić się doprecyzowania, a ostateczny kształt przepisów wymaga śledzenia dalszego procesu legislacyjnego.
#### Ochrona przed przemocą dla funkcjonariuszy publicznych i ratowników medycznych – podstawowe założenia
Projekt wzmacnia ochronę prawną wobec osób wykonujących zadania publiczne, dla których zagrożenie przemocą jest elementem ryzyka zawodowego. W praktyce oznacza to twardszą reakcję na czyny godzące w bezpieczeństwo fizyczne i psychiczne tych grup, w tym podczas interwencji, transportu medycznego, świadczeń ratunkowych czy działań porządkowych.
W treści komunikatu rządowego wskazano wprost, że maksymalne kary mają sięgać do 5 lat pozbawienia wolności oraz do 5 tys. zł grzywny (dla czynów kwalifikowanych odpowiednio jako przestępstwa lub wykroczenia). Skala sankcji sygnalizuje priorytet państwa dla ochrony osób niosących pomoc.
#### Lekarze, pielęgniarki, ratownicy górscy i wodni oraz obywatele niosący pomoc – rozszerzony zakres ochrony
Wyraźnym elementem projektu jest rozszerzenie ochrony także na osoby, które nie zawsze były traktowane jako funkcjonariusze publiczni, a które regularnie zmagają się z agresją: lekarzy, pielęgniarki, personel medyczny spoza systemu ratownictwa medycznego, a także ratowników górskich i wodnych. Dodatkowo projekt obejmuje obywateli, którzy podejmują interwencję – np. udzielają pierwszej pomocy, reagują na przemoc w przestrzeni publicznej czy zabezpieczają miejsce wypadku.
Dla praktyki zarządzania bezpieczeństwem w ochronie zdrowia to istotna zmiana: zdarzenia agresji wobec personelu w gabinetach, izbach przyjęć czy na SOR mogą częściej podlegać zdecydowanej reakcji organów ścigania i skuteczniejszej ochronie procesowej poszkodowanych.
#### Kary do 5 lat więzienia i 5 tys. zł grzywny – co może oznaczać w praktyce placówek medycznych
– Silniejszy efekt prewencyjny: widoczna komunikacja o nowych sankcjach (np. w regulaminach, na plakatach informacyjnych) może ograniczać incydenty agresji.
– Sprawniejsza współpraca z policją i prokuraturą: wyższa ranga czynów zwiększa szanse na szybkie podjęcie czynności, zabezpieczenie dowodów i pociągnięcie sprawców do odpowiedzialności.
– Lepsze podstawy do dochodzenia roszczeń cywilnych: konsekwentne zgłaszanie incydentów i dokumentowanie szkód ułatwia dochodzenie odszkodowań i zadośćuczynień (po stronie pracowników lub placówki).
– Wsparcie psychologiczne i kadrowe: formalne uznanie wysokiego ryzyka zawodowego ułatwia argumentację dla programów wsparcia personelu i inwestycji w bezpieczeństwo.
Na tym etapie brak pełnego, opublikowanego brzmienia projektu ogranicza możliwość szczegółowego opisu mechanizmów (np. tryb ścigania poszczególnych czynów, definicji czynów czy katalogu okoliczności kwalifikujących). Placówki powinny monitorować dalszy przebieg prac legislacyjnych.
#### Wpływ zmian na zarządzanie ryzykiem i bezpieczeństwo w placówkach medycznych
Dla menedżerów podmiotów leczniczych nowe przepisy to impuls do przeglądu całego systemu bezpieczeństwa, od triage’u i kolejkowania, przez zasady odwiedzin i ruchu pacjentów, po wsparcie powypadkowe pracowników. Skuteczna reakcja wymaga połączenia narzędzi technicznych (monitoring, przyciski antynapadowe, systemy przywoławcze), organizacyjnych (SOP-y, eskalacja incydentów, przydział ról) i kompetencyjnych (szkolenia z deeskalacji, asertywnej komunikacji, rozpoznawania ryzyka).
Warto zaktualizować mapę ryzyka przemocy (miejsca, pory, typy zdarzeń, profile sprawców), a także procedury powypadkowe (medyczne, psychologiczne, prawne) dla poszkodowanych pracowników i świadków.
#### Dlaczego to ważne dla placówek
– Bezpieczeństwo personelu to ciągłość działania: incydenty przemocy skutkują absencjami, rotacją kadr i spadkiem jakości obsługi pacjentów.
– Zgodność z prawem i standardami: aktualizacja procedur do nowych regulacji zmniejsza ryzyko sporów, kar administracyjnych i reputacyjnych.
– Prewencja kosztów: każdy poważny incydent to potencjalne koszty prawne, odszkodowania, przestoje operacyjne i straty wizerunkowe.
– Employer branding i retencja: realna ochrona pracowników jest elementem przewagi konkurencyjnej na trudnym rynku pracy.
– Lepsza współpraca międzysektorowa: klarowne procedury i szybkie zgłoszenia poprawiają efektywność działań policji i służb ratowniczych na terenie placówki.
#### Co zrobić teraz (checklista)
– Monitoruj proces legislacyjny:
– Wyznacz osobę odpowiedzialną za śledzenie zmian prawa karnego i wykroczeń dotyczących ochrony personelu.
– Zaplanuj aktualizację dokumentów wewnętrznych po publikacji ostatecznej ustawy.
– Zaktualizuj procedury bezpieczeństwa:
– Przegląd SOP-ów dotyczących agresji i zachowań ryzykownych (SOR, izba przyjęć, poradnie).
– Jasna ścieżka eskalacji: kto, kiedy i jak wzywa ochronę/policję, jak zabezpiecza miejsce zdarzenia.
– Wzmocnij dowodowanie incydentów:
– Przegląd rozmieszczenia kamer i jakości nagrań, czasu retencji, procedur udostępniania policji (w zgodzie z RODO – konsultacja z IOD).
– Standaryzowane formularze opisu zdarzeń i obrażeń, szybkie zabezpieczanie dokumentacji medycznej i zeznań świadków.
– Szkolenia i kompetencje:
– Cykl szkoleń z deeskalacji, rozpoznawania sygnałów eskalacji, bezpiecznych interwencji do czasu przybycia ochrony/policji.
– Przypomnienie pracownikom ich praw i obowiązków w sytuacjach agresji, w tym zasad samoobrony w granicach prawa.
– Komunikacja prewencyjna:
– Widoczne informacje dla pacjentów i odwiedzających o zakazie agresji oraz skutkach prawnych (kary do 5 lat pozbawienia wolności i 5 tys. zł grzywny zgodnie z projektem).
– Regulaminy porządkowe i zasady odwiedzin – łatwo dostępne, proste i spójne.
– Wsparcie po incydencie:
– Szybki dostęp do pomocy psychologicznej, medycznej i prawnej.
– Polityka „zero tolerancji” wobec przemocy – konsekwencja w zgłaszaniu i egzekwowaniu.
– Współpraca z ochroną i służbami:
– Ćwiczenia praktyczne z udziałem ochrony, policji, ZRM; aktualne numery kontaktowe i punkty zbiórek.
– Uzgodnione ścieżki komunikacji i przekazywania materiału dowodowego.
#### Ochrona przed przemocą a kultura organizacyjna w podmiotach leczniczych
Nawet najlepiej napisane procedury nie zadziałają bez kultury bezpieczeństwa. Warto promować wśród pracowników postawę wczesnego zgłaszania ryzyk, szybkiego raportowania incydentów i wzajemnego wsparcia. Menedżerowie powinni dawać przykład: nie bagatelizować gróźb, reagować konsekwentnie, mierzyć i omawiać wskaźniki (liczba incydentów, czas reakcji, liczba szkoleń, wykorzystanie wsparcia psychologicznego).
#### Współpraca z organami ścigania i postępowania powypadkowe – dobre praktyki
– Zgłaszaj niezwłocznie: im szybciej zgłoszenie, tym lepsza jakość dowodów.
– Zabezpieczaj nagrania i dokumentację: wskazuj czas, miejsce, osoby, zdarzenia – ułatwia to kwalifikację prawną.
– Wyznacz koordynatora kontaktu: jedna osoba odpowiada za komunikację z policją/prokuraturą i nadzór nad harmonogramami.
– Analizuj po zdarzeniu: krótkie omówienie z zespołem (after action review) i aktualizacja procedur.
#### Co dalej w procesie legislacyjnym (z zastrzeżeniem braku pełnych danych)
Przyjęcie przez Radę Ministrów to etap poprzedzający prace parlamentarne. Na dziś nie podano w źródle pełnego harmonogramu ani wszystkich szczegółów przepisów. Rekomendowane jest bieżące śledzenie publikacji rządowych i sejmowych oraz konsultacja z działem prawnym po ukazaniu się ostatecznego tekstu ustawy.
#### Podsumowanie: szansa na realną poprawę bezpieczeństwa
Projekt nowelizacji Kodeksu karnego i Kodeksu wykroczeń wzmacnia ochronę przed przemocą wobec osób, które zawodowo i społecznie ratują życie i zdrowie. Dla placówek medycznych to zarówno wzmocnienie narzędzi prawnych, jak i sygnał do ustrukturyzowanej, proaktywnej pracy nad bezpieczeństwem: procedury, szkolenia, dowodowanie, komunikacja i współpraca międzysektorowa. Przygotowanie się teraz pozwoli szybciej wykorzystać potencjał zmian, kiedy wejdą w życie.
Źródło: Ministerstwo Zdrowia – Skuteczniejsza ochrona przed przemocą dla funkcjonariuszy publicznych, ratowników medycznych i obywateli niosących pomoc: https://www.gov.pl/web/zdrowie/skuteczniejsza-ochrona-przed-przemoca-dla-funkcjonariuszy-publicznych-ratownikow-medycznych-i-obywateli-niosacych-pomoc