Ministerstwo Zdrowia, we współpracy z innymi resortami i przedstawicielami środowisk medycznych, zapowiada działania wzmacniające bezpieczeństwo pracy personelu medycznego. To szansa na realną poprawę ochrony prawnej, standardów organizacyjnych i infrastruktury w placówkach.
#### Bezpieczeństwo pracowników ochrony zdrowia – priorytet polityki publicznej
W ostatnich latach kierownictwo systemu ochrony zdrowia nadało priorytet działaniom ograniczającym agresję wobec personelu, zmęczenie systemowe i ryzyka psychospołeczne. Według komunikatów rządowych obejmują one zmiany ustawowe, wytyczne dla prokuratury, programy wsparcia oraz inwestycje w infrastrukturę i narzędzia bezpieczeństwa. Szczegóły implementacyjne (zakres, harmonogram, budżety) nie są w pełni publicznie doprecyzowane w źródle, ale kierunek jest jasny: wzmocnienie ochrony prawnej i operacyjnej pracowników oraz usprawnienie procesów w placówkach.
Dla managerów oznacza to potrzebę aktywnego dostosowania procedur i środowiska pracy do nowych wymogów oraz wykorzystania dostępnych programów. Zmiany mogą przynieść korzyści zarówno kadrowe (retencja, mniejsza rotacja), jak i jakościowe (bezpieczniejsze, bardziej przewidywalne doświadczenie pacjenta).
#### Zmiany ustawowe i ochrona prawna personelu medycznego
Prace legislacyjne – według zapowiedzi – dotyczą w szczególności:
– doprecyzowania statusu pracowników medycznych jako osób objętych szczególną ochroną prawną w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych,
– zaostrzenia lub ujednolicenia sankcji za naruszenia nietykalności cielesnej i znieważanie personelu,
– uproszczenia ścieżek zawiadamiania i dochodzenia roszczeń oraz możliwości wszczynania postępowań z urzędu w razie agresji wobec personelu,
– wdrożenia rozwiązań ułatwiających dochodzenie rekompensat i wsparcie prawne dla poszkodowanych.
Z perspektywy placówki ważne jest przygotowanie spójnych, zgodnych z prawem procedur: kto i kiedy zawiadamia organy ścigania, jak zabezpieczamy materiał dowodowy (np. zapis monitoringu), jak wspieramy pracownika po incydencie (opieka medyczna, psychologiczna, prawna), jak dokumentujemy zdarzenie. Warto także zweryfikować politykę informacyjną i zgody/klauzule RODO w obszarze monitoringu wizyjnego i kontroli dostępu.
Uwaga: dopóki przepisy nie wejdą w życie, należy opierać się na aktualnym stanie prawnym. Niektóre elementy mogą wymagać aktualizacji regulaminów pracy i instrukcji wewnętrznych po publikacji aktów wykonawczych.
#### Wytyczne prokuratury i współpraca z organami ścigania
Zapowiadane wytyczne prokuratury mają zapewnić jednolite i szybkie reagowanie na zdarzenia agresji wobec medyków, w tym:
– konsekwentną kwalifikację prawną czynów popełnianych na szkodę personelu,
– priorytetowe traktowanie spraw o naruszenie nietykalności i znieważenie,
– ścisłą współpracę z policją i zabezpieczanie dowodów.
Manager powinien z wyprzedzeniem:
– wyznaczyć w placówce punkt kontaktowy do współpracy z policją i prokuraturą,
– zawrzeć robocze ustalenia dot. zgłaszania incydentów, gromadzenia materiału dowodowego i ochrony danych,
– przeszkolić kadrę kierowniczą i dyspozytorów z procedury zgłoszeniowej i komunikacji kryzysowej.
#### Programy wsparcia dla lekarzy, pielęgniarek i ratowników
W komunikatach rządowych mowa o komponentach wsparcia, które w praktyce mogą obejmować:
– pomoc psychologiczną i interwencję kryzysową po incydentach,
– szkolenia z deeskalacji, komunikacji w sytuacjach trudnych i zarządzania agresją,
– wsparcie prawne (poradnictwo, reprezentacja) dla poszkodowanych,
– działania prewencyjne i edukacyjne w społeczności lokalnej i wśród pacjentów.
Ponieważ poziom finansowania i zasady dostępu nie są w źródłach w pełni uszczegółowione, rekomendowane jest monitorowanie komunikatów Ministerstwa Zdrowia i wojewodów, a także programów regionalnych, w tym możliwości współfinansowania szkoleń i wdrożeń z funduszy publicznych.
#### Inwestycje w infrastrukturę i technologie bezpieczeństwa
Zapowiadane inwestycje dotyczą modernizacji infrastruktury i wdrożenia technologii podnoszących bezpieczeństwo, m.in.:
– kontrola dostępu (strefowanie, identyfikatory, śluzy, zamki elektroniczne),
– systemy wczesnego alarmowania i „panic button” w gabinetach, SOR i izbach przyjęć,
– monitoring wizyjny z odpowiednią retencją danych i procedurą udostępniania nagrań,
– modernizacja przestrzeni wysokiego ryzyka (SOR, NPL, gabinety nocne) – separacja przepływów pacjentów, bezpieczne zaplecze dla personelu,
– telekomunikacja kryzysowa (łączność bezprzewodowa, integracja z ochroną fizyczną),
– rozwiązania organizacyjne ograniczające tłok i konflikt: e-rejestracja, informowanie o czasie oczekiwania, jasna nawigacja pacjenta.
Wdrażając monitoring i kontrolę dostępu, pamiętaj o zgodności z RODO: ocena skutków dla ochrony danych (DPIA) w strefach wrażliwych, minimum niezbędnych kamer, oznaczenia, regulacje dot. retencji i dostępu do nagrań.
#### Standardy zarządzania ryzykiem i kultura bezpieczeństwa w placówkach
Skuteczne działania legislacyjne i inwestycyjne przyniosą efekt tylko wtedy, gdy będą wsparte zarządzaniem ryzykiem na poziomie placówki. Rekomendujemy:
– systemowe mapowanie ryzyk agresji i incydentów (miejsca, pory, typy zdarzeń),
– rejestr zdarzeń niepożądanych i incydentów bezpieczeństwa (clinically non-violent i violent),
– politykę „zero tolerancji” dla przemocy słownej i fizycznej, egzekwowaną w praktyce,
– regularne szkolenia i ćwiczenia praktyczne (role-play, scenariusze SOR/POZ),
– wskaźniki i cele: liczba incydentów na 1000 wizyt, czas reakcji, odsetek zgłoszonych zdarzeń, udział personelu przeszkolonego,
– dbałość o czynniki psychospołeczne: ergonomia harmonogramów, ograniczenie nadgodzin, superwizja po trudnych dyżurach,
– cykliczne audyty bezpieczeństwa z udziałem przedstawicieli personelu oraz zewnętrznego partnera (np. służby BHP, firmy ochrony).
Silna kultura bezpieczeństwa wymaga jawnego, sprawiedliwego podejścia do raportowania: zachęcamy do zgłaszania zdarzeń bez obawy o „obwinianie”, przy jednoczesnym wyciąganiu wniosków systemowych.
#### Dlaczego to ważne dla placówek
– Ochrona personelu = ciągłość świadczeń. Mniej incydentów i absencji chorobowych oznacza stabilniejsze grafiki, mniejszą liczbę odwołań i lepszą dostępność.
– Mniejsza rotacja i koszty rekrutacji. Poczucie bezpieczeństwa jest jednym z kluczowych czynników retencyjnych, szczególnie w SOR, ratownictwie i psychiatrii.
– Lepsze doświadczenie pacjenta. Przewidywalna organizacja, jasna komunikacja i spójne reagowanie na trudne sytuacje redukują eskalacje i skargi.
– Zgodność z prawem i ryzyko finansowe. Sprawne procedury chronią przed roszczeniami, karami i stratami reputacyjnymi.
– Przewaga konkurencyjna. Placówki z dojrzałymi standardami bezpieczeństwa są atrakcyjniejsze dla kandydatów i partnerów płatniczych.
#### Co zrobić teraz (checklista)
– Sprawdź ramy prawne
– Zweryfikuj aktualne przepisy i śledź komunikaty MZ dotyczące zmian ustawowych i wytycznych prokuratury.
– Przygotuj projekty aktualizacji regulaminów pracy, procedur kryzysowych i polityk RODO pod kątem monitoringu i kontroli dostępu.
– Wzmocnij procedury reagowania
– Wyznacz koordynatora ds. bezpieczeństwa (kontakt 24/7) i zespół ds. incydentów.
– Ustal jasną ścieżkę zgłoszeń: wewnętrznych (przełożony, BHP) i zewnętrznych (policja, prokuratura).
– Opracuj checklistę zabezpieczenia dowodów (zapis monitoringu, zdjęcia obrażeń, oświadczenia świadków).
– Zainwestuj w szybkie usprawnienia
– Zainstaluj lub przetestuj „panic button” w newralgicznych gabinetach.
– Uporządkuj strefy: wydziel przestrzeń oczekiwania, trasy pacjenta i zaplecze personelu.
– Uaktualnij oznakowanie, komunikaty o czasie oczekiwania i zasady zachowania.
– Zaplanuj szkolenia i wsparcie
– Zapewnij cykliczne szkolenia z deeskalacji i komunikacji w stresie (min. raz w roku dla SOR/NPL).
– Uruchom wsparcie psychologiczne po incydentach i superwizję zespołową.
– Przećwicz scenariusze z udziałem ochrony, policji i ratowników.
– Uporządkuj dane i mierniki
– Utwórz rejestr incydentów (z kategoriami zdarzeń i działaniami następczymi).
– Monitoruj KPI: liczba incydentów/1000 świadczeń, czas reakcji, liczba szkoleń, frekwencja.
– Raportuj kwartalnie wyniki zarządowi i zespołom.
– Zapewnij zgodność z RODO i BHP
– Przeprowadź DPIA dla monitoringu i systemów kontroli dostępu.
– Zaktualizuj rejestr czynności przetwarzania i polityki retencji nagrań.
– Upewnij się, że procedury bezpieczeństwa są zintegrowane z oceną ryzyka zawodowego.
– Zbuduj partnerstwa
– Ustal stały kontakt roboczy z komendą policji i prokuraturą rejonową.
– Włącz firmę ochrony i BHP do projektowania procedur i szkoleń.
– Śledź i aplikuj do programów wsparcia ogłaszanych przez MZ, NFZ i samorządy.
#### Monitorowanie efektów i raportowanie
Skuteczność zmian rośnie, gdy są mierzone i transparentne. Rekomendujemy:
– comiesięczny przegląd incydentów w gronie kierownictwa i przedstawicieli personelu,
– kwartalne raporty z wnioskami (co zadziałało, co wymaga poprawy, jakie inwestycje przyniosły efekt),
– przegląd roczny: rewizja mapy ryzyk, aktualizacja planu szkoleń i budżetu,
– informowanie załogi o wynikach i planach – buduje to zaufanie i zwiększa zgłaszalność zdarzeń.
Warto porównać wyniki między oddziałami i w czasie (przed/po wdrożeniu konkretnych rozwiązań, np. systemu przycisków antynapadowych).
#### Podsumowanie
Państwowe działania – zmiany ustawowe, wytyczne prokuratury, programy wsparcia i inwestycje – tworzą sprzyjający kontekst do wzmocnienia bezpieczeństwa pracowników ochrony zdrowia. Aby przełożyć je na realną poprawę, placówki potrzebują własnych, dopasowanych do ryzyka rozwiązań: jasnych procedur, kompetencji zespołu, mądrych technologii i kultury bezpieczeństwa. Nawet zanim nowe przepisy wejdą w życie, wiele kroków można podjąć już dziś: audyt ryzyk, szybkie usprawnienia organizacyjne, szkolenia i lepsza współpraca z organami ścigania.
Źródło: https://www.gov.pl/web/zdrowie/wzmacniamy-bezpieczenstwo-pracownikow-ochrony-zdrowia
Uwaga: źródło rządowe ma charakter ogólny – nie wszystkie parametry (zakres, kwoty, terminy) są publicznie wyspecyfikowane. Rekomendujemy bieżące śledzenie komunikatów Ministerstwa Zdrowia i aktów prawnych oraz konsultacje z działami prawnymi i BHP w celu precyzyjnego dostosowania polityk i procedur.